Rezerwa obowiązkowa i mnożnik depozytowy

Banki komercyjne są zainteresowane w przyjmowaniu depozytów tylko dlatego, że wykorzystują je na cele kredytowe i zarabiają na różnicy stopy procentowej płaconej od depozytów i pobieranej od kredytów. Przy udzielaniu kredytów banki komercyjne mają możliwość kreacji dodatkowego pieniądza w obiegu. Z tego względu, iż banków tych jest bardzo dużo i między nimi występuje rozwinięty obieg pieniężny, ich zdolność do kreacji dodatkowego pieniądza jest znacząca. W celu poddania tego procesu kontroli i panowania nad ogólną polityką pieniężną, bank centralny wprowadził ustawowy obowiązek tworzenia rezerw obowiązkowych od różnego rodzaju depozytów .

Głównym celem rezerwy obowiązkowej jest ograniczenie płynności banków ko-mercyjnych i uniemożliwienie im nadmiernej kreacji pieniądza kredytowego. Równo-cześnie bank centralny tworzy rezerwę płynności dla każdego banku komercyjnego, która może być uruchomiona w trudnej sytuacji finansowej za zgodą banku centralnego. Nie oprocentowana rezerwa obowiązkowa jest także źródłem potencjalnego zysku banku centralnego.

Zanalizujmy obecnie wpływ obowiązkowej rezerwy na kreację pieniądza kredytowego. Przyjmijmy do tego celu upraszczające założenie, że wysokość obowiązkowej rezerwy jest stała i jednakowa dla wszystkich możliwych form depozytu, zaś nadwyżka depozytów jest w całości wykorzystywana na udzielanie kredytów.

Załóżmy dalej, że początkowy depozyt w banku A wynosi 2000 jednostek pieniężnych. Przy stopie rezerwy obowiązkowej u — 0,10 (u – udział rezerwy obowiązkowej Rg w ogólnej sumie depozytów bankowych Db) nadwyżka, z której banki mogą udzielać kredytu przedsiębiorcom, wyniesie 1800 jednostek pieniężnych. Przy przyjętych założeniach proces kreacji nowego pieniądza z tworzonej nadwyżki depozytowej wynoszącej 1800 jednostek pieniężnych można zilustrować następującym przykładem liczbowym: