Rodzaje pieniądza i struktura jego zasobów

Z punktu widzenia stopnia płynności pieniądza bank centralny w swojej polityce pie-niężnej dzieli środki płatnicze na trzy zasadnicze grupy.

Grupa M{ – obejmuje gotówkę oraz depozyty na rachunkach czekowych w bankach komercyjnych płatnych na każde żądanie. Do tej grupy zalicza się także czeki podróżne.

Grupa M2 – uwzględnia to wszystko, co wchodzi w skład grupy Mj, a ponadto obejmuje rachunki oszczędnościowe oraz małe rachunki terminowe nie przekraczające określonej sumy w danym kraju.

Grupa M3 – uwzględnia wszystko, co wchodzi w skład grapy M2, a ponadto obejmuje duże salda rachunków terminowych przekraczające określoną sumę złotych lub dolarów rocznie.

Grupa M| charakteryzuje się najwyższym stopniem płynności i związana jest z pieniądzem gromadzonym do celów transakcyjnych, ostrożności i spekulacyjnych. Grupa M2 jest wykorzystywana przez banki do udzielania kredytów krótkoterminowych, zaś grupa M3 tworzy główne źródło środków wykorzystywanych na długoterminowe kredyty inwestycyjne. Wykazuje ona najniższy stopień płynności.

Z ekonomicznego punktu widzenia problem płynności pieniądza ważny jest za-równo ze względu na czas, jak i koszt dostępu do pieniądza.

Wyodrębnia się również specjalną grupę oznaczoną literą L, która obejmuje papiery wartościowe oraz obligacje bankowe, obligacje skarbowe i akcje o zróżnicowanym stopniu płynności i ryzyka.

W strukturze zasobów pieniężnych, np. w USA, około 18% reprezentuje grupa Mi, około 60% całości zasobów przypada na grupę M2, pozostałe 22% przypada na grupę M3. Regulacja pieniądza dokonywana przez bank centralny dotyczy całości zasobów obejmujących grupę M3. Ludność utrzymująca pieniądz w stanie płynnym traci możliwą do uzyskania stopę procentową w banku, ale zyskuje pełną dyspozycję pieniądza i możliwość szybkiego wykorzystania go w sposób bardziej opłacalny, np. przez kupno obligacji lub innych papierów wartościowych, których dochód może być wyższy od stopy procentowej. Z kolei deponując pieniądz na rachunkach terminowych w banku, pozbawia się możliwości szybkiego dysponowania pieniądzem, nawet przy najbardziej atrakcyjnych okazjach, ale zadowala się procentem, który jest wynagrodzeniem za rezygnację z płynności, a więc i rezygnację z korzyści, jaką ta płynność może zapewnić.

Pieniądz może być zatem definiowany w wąskim i szerokim tego słowa znacze-niu. Pieniądz w wąskim znaczeniu obejmuje grupę aktywów Mj, które natychmiast i bez ograniczeń mogą być wykorzystane do dokonania płatności w formie gotówki lub czeku. Pieniądz w szerokim znaczeniu obejmuje także różnego rodzaju wkłady terminowe jako oprocentowane rachunki depozytowe, które nie mogą stanowić podstawy do wystawiania czeków. Jedynie dla pewnej kategorii klientów bank może dokonywać transferu z konta terminowego na konto rachunku bieżącego. Granice między różnymi rodzajami pieniądza są dość płynne i często umowne.

Przyjrzyjmy się obecnie podstawowej strukturze aktywów i pasywów w bankach komercyjnych oraz w banku centralnym.