Zależności między składnikami popytu globalnego a poziomem dochodu narodowego

Wpływ znanych już wcześniej składników popytu globalnego na poziom dochodu na-rodowego w granicach istniejących zdolności produkcyjnych można zilustrować nastę-pującym wykresem w układzie dwuwymiarowym:

Linia wyprowadzona z początku układu osi współrzędnych pod kątem 45° jest linią równowagi. Na niej znajdują się wszystkie punkty, dla których popyt globalny równa się dochodowi narodowemu brutto, czyli Pg=Y.

Składniki popytu globalnego są ilustrowane krzywymi przecinającymi jednostkową linię równowagi. Ich nachylenie zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji. Im wyższa jest krańcowa skłonność do konsumpcji, tym większe jest nachylenie tych krzywych do osi odciętych.

Gdyby efektywny popyt ograniczał się tylko do wydatków konsumpcyjnych K, wówczas dochód narodowy wytwarzany w kraju byłby najniższy i wynosił tylko Y(j. Oznaczałoby to bardzo niski stopień wykorzystania istniejących zdolności produkcyj-nych.

Efektywny popyt konsumpcyjny K powiększony o popyt inwestycyjny I w sektorze prywatnym powoduje zwiększenie dochodu narodowego z YQ do Fj.

Wydatki rządowe G jeszcze bardziej zwiększają popyt globalny i przyczyniają się w ten sposób do zwiększenia dochodu narodowego z Fj do F2.

Nadwyżka eksportu nad importem (Ex-Im) tworzy dodatkowy popyt zagraniczny i wpływa także korzystnie na rozmiary wytworzonego dochodu narodowego, który wzrośnie z F9 do F3. Gdyby założyć ujemny bilans handlowy w kraju, wówczas wy-tworzony dochód narodowy mógłby spaść nawet poniżej Y2, zmniejszając tym samym efekty wynikające z wydatków rządowych.

Dotychczasowe rozumowanie opierało się na upraszczającym założeniu, że każdy rodzaj popytu globalnego wyznacza odpowiadające mu rozmiary dochodu narodowego i w rezultacie przez cały czas posuwamy się wzdłuż linii jednostkowej. Jej różne punkty wyrażają różne stany równowagi gospodarczej, ale przy różnym stopniu wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych.

Odcinki krzywych różnych rodzajów popytu leżące powyżej linii jednostkowej wyrażają nadwyżkę popytu nad wytworzonym dochodem narodowym, zaś odcinki le-żące poniżej krzywej jednostkowej wyrażają niedobór popytu w stosunku do wytwa-rzanego dochodu narodowego. W obu przypadkach mamy do czynienia z naruszeniem stanu globalnej równowagi na rynku towarowym. Gospodarka rynkowa podporządko-wana wymaganiom efektywnego popytu uruchamia różne mechanizmy korygujące, które po pewnym okresie adaptacyjnym ponownie sprowadzają gospodarkę na ścieżkę równowagi. Dzieje się to głównie za pośrednictwem zmian w zapasach.

Gdy Y < Pg, wówczas obserwujemy zjawisko zmniejszania się stanu zapasów pro-dukcji w przedsiębiorstwach, co zachęca do dalszego zwiększania produkcji i usług wchodzących w skład dochodu narodowego.

Gdy zaś Y > Pg, wówczas rosną nie sprzedane zapasy towarów, co skłania przed-siębiorstwa do obniżenia produkcji do poziomu Y = Pg. W ten sposób rozmiary pro-dukcji przy danym aparacie wytwórczym wykazują tendencję do przystosowania się do chłonności rynku wyznaczonej przez agregaty globalnego popytu i utrzymywania się w granicach równowagi reprezentowanej punktami L0, El, E2, Z?3.

Dotychczasowa analiza współzależności między składnikami globalnego popytu a poziomem dochodu narodowego nie uwzględniała wpływu stopy procentowej na podejmowane decyzje. Tymczasem w gospodarce rynkowej procent jest ważnym determinantem wpływającym zarówno na popyt na pieniądz, jak i na składniki popytu globalnego.