O wzrastającej roli budżetów w rozwiniętych gospodarkach rynkowych na przestrzeni ostatnich sześćdziesięciu lat świadczą poniższe dane:
Wydatki publiczne obejmują nie tylko wydatki rządowe, ale także wydatki stanowe oraz wydatki władz lokalnych. Pod sam koniec lat dwudziestych udział tych wydatków w PNB, z wyjątkiem Niemiec, był stosunkowo niewielki. Wzrósł on znacznie w latach sześćdziesiątych i osiągnął bardzo wysoki poziom, zwłaszcza w Szwecji, w połowie lat osiemdziesiątych. Szwecja jest krajem o najbardziej rozwiniętej osłonie socjalnej państwa, która pochłania olbrzymią część wydatków publicznych.
Tak znaczny udział wydatków publicznych w PNB stał się ważnym czynnikiem wpływającym na przebieg koniunktury gospodarczej i na wzrost gospodarczy. Dzisiaj nikt nie jest w stanie usunąć, a nawet istotnie ograniczyć tych wydatków, aby móc stwierdzić, jak funkcjonowałaby gospodarka rynkowa w rozwiniętych krajach, gdyby była pozostawiona własnemu losowi, jak miało to miejsce w XIX i na początku XX w. Tymczasem osiągnięcia techniczne i gospodarcze wysoko rozwiniętych krajów przedstawia się dość często jako wyłączny rezultat samoregulującego mechanizmu rynkowego i nie docenia się znaczącej roli polityki gospodarczej państwa i jego wpływu na redystrybucję dochodu narodowego.
Finanse publiczne w poszczególnych krajach mają różny system organizacyjny, zależny od struktury polityczno-administracyjnej kraju. Inaczej system finansowy jest zorganizowany w krajach federalnych, jak: USA, Niemcy, a inaczej w krajach o jednolitej strukturze, jak: Anglia, Francja, Szwecja itp. W strukturach federalnych istnieje więcej szczebli pośrednich związanych z istnieniem autonomicznych stanów, landów itp., z których każdy ma własny system finansowy. We wszystkich krajach istnieją także budżety samorządów lokalnych.
Budżetem nazywamy zestawienie wszystkich dochodów i wydatków niezależnie od szczebla struktury polityczno-administracyjnej państwa. Podmiotem budżetu centralnego jest rząd, któiy sporządza plan (tzw. preliminarz budżetowy), przedstawiany do zatwierdzenia w formie uchwały przez parlament. Po zatwierdzeniu planu i ewentualnym wprowadzeniu różnych poprawek, skarb państwa lub ministerstwo finansów stają się wykonawcami budżetu, tzn. realizują wszystkie zaplanowane wpływy i wydatki. Podmiotem budżetu stanowego lub lokalnego są władze stanowe lub samorządowe władze lokalne. Podobnie jak w przypadku budżetu centralnego, sporządzane są plany budżetów lokalnych, które są korygowane i zatwierdzane przez władze wybieralne w powszechnych i demokratycznych wyborach. Urzędy skarbowe władz centralnych i władz lokalnych stoją na straży wykonania zaplanowanych wpływów i nie mogą samowolnie zmienić uchwały podjętej przez parlament. Stąd należy mówić o finansach państwowych i finansach samorządowych.
Budżet państwa jest bezpośrednio powiązany z bankiem centralnym, któiy prowadzi rachunek bieżący dla budżetu państwa. Oznacza to, że przyjmuje on wszystkie jego wpływy i realizuje wydatki oraz przechowuje czasowo wolne środki pieniężne. Kontrolując tak znaczną część dochodów pieniężnych, bank centralny staje się ważnym doradcą w sprawach pieniężnych i kredytowych rządu. Wszelkie niezgodności między rządową i bankową polityką pieniężną są konsultowane i rozstrzygane w drodze poszukiwania kompromisu. Jedynie w przypadkach bardzo konfliktowych i niemożności znalezienia kompromisu jedna ze stron (słabsza) musi podać się do dymisji.
Leave a reply