Nadwyżka bilansu
Nadwyżce bilansu obrotów bieżących musi zawsze towarzyszyć deficyt obrotów kapitałowych bądź wzrost poziomu rezerw dewizowych. W przypadku deficytu bilansu obrotów bieżących występuje nadwyżka obrotów kapitałowych bądź spadek poziomu rezerw dewizowych w danym kraju. Wyrównywanie sald obrotów bieżących i obrotów kapitałowych dokonuje się w rozwiniętych systemach pieniężno-walutowych za pośrednictwem operacji wyrównawczych.
Operacje wyrównawcze są miarą wielkości transakcji, jakie musi przeprowadzić rząd w celu wyrównania sald wszystkich innych transakcji.
Saldo bilansu handlowego wiąże się ściśle z rynkiem towarowym i jako część skła-dowa popytu globalnego wpływa na poziom wytwarzanego dochodu narodowego. Bilans obrotów bieżących oraz obrotów kapitałowych kształtuje równowagę ze-wnętrzną. Saldo rezerw dewizowych związane jest z rynkiem pieniężnym za pośrednictwem operacji wyrównawczych.
Opis dość złożonego mechanizmu przywracania równowagi zewnętrznej zamiesz-czony jest w końcowej części rozdziału po dokładnym wyjaśnieniu bilansu handlowego i jego wpływu na realne procesy gospodarcze w krótkim i długim okresie oraz wyjaśnieniu zasad kształtowania się stałego i płynnego kursu walut.
Bilans handlowy jest różnicą między wartością towarów eksportowanych i importowanych. Różnica ta może być dodatnia, wówczas mówimy o nadwyżce bi-lansu handlowego. Jeśli różnica jest ujemna, wówczas mówimy o deficycie bilansu handlowego. Gdy saldo bilansu handlowego wynosi zero, oznacza to, że bilans handlowy jest zrównoważony, tzn. że wpływy z eksportu towarów pokrywają wydatki na zakup dóbr importowanych o przeznaczeniu produkcyjnym i konsumpcyjnym.
Spróbujmy najpierw zanalizować znaczenie eksportu i importu w gospodarce na-rodowej i konsekwencje otwarcia gospodarki na świat zewnętrzny.
Podstawową funkcją handlu zagranicznego jest zmiana rzeczowej struktury dochodu narodowego. Dzięki eksportowi wielu dóbr i usług, w któiych dany kraj osiągnął wysoką specjalizację, możliwy jest import produktów konsumpcyjnych i produkcyjnych, których w kraju wytwarzać się nie da (warunki geologiczne, klimatyczne, technologiczne), wytwarza się je w niedostatecznych ilościach lub też któiych wytwarzać się nie opłaci. Kierując się względami ekonomicznej opłacalności, każdy kraj stara się eksportować na rynki światowe te produkty, w których osiągnął kom- paratywną przewagę. Dzięki temu handel zagraniczny przynosi każdej gospodarce narodowej znaczne korzyści ekonomiczne, gdyż pozwala wytworzyć znacznie więcej i bardziej różnorodną produkcję oraz lepszej jakości przy znacznie niższych kosztach wytwarzania (korzyści większej skali produkcji) niż byłoby to możliwe w przypadku polityki autarkicznej nastawionej na pełną samowystarczalność. Pozwala to w sumie lepiej i szybciej dostosować strukturę dochodu narodowego do rosnących potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa i potrzeb rozwojowych gospodarki narodowej. Autarkiczna polityka rozwoju gospodarczego w większej lub mniejszej izolacji od reszty świata byłaby przejawem niewybaczalnej krótkowzroczności. Uniemożliwiałaby ona korzystanie z owoców dokonującego się postępu technicznego i cywilizacyjnego oraz musiałaby prowadzić do dalszego marnotrawstwa zasobów naturalnych, produkcyjnych i ludzkich ponad zwykle standardy, jakie występują w każdej normalnej gospodarce.
Spróbujmy na prostych przykładach hipotetycznych wykazać, na czym polegają korzyści z handlu zagranicznego oparte na różnicach w kosztach komparatywnych.