Podstawowe składniki bilansu w bankach komercyjnych oraz w banku centralnym

Bank jest instytucją pośredniczącą w kontaktach między kredytodawcami i kredyto-biorcami i nastawioną na zysk. Banki komercyjne zarabiają pieniądze dzięki udziela-niu pożyczek według wyższej stopy procentowej niż stopa płacona za uzyskiwanie i utrzymywanie depozytów.

Sytuacja finansowa banku znajduje swoje odbicie w jego bilansie. Bilans to zestawienie aktywów i pasywów.

Aktywa są to wszelkiego rodzaju należności, posiadane papiery wartościowe oraz inny majątek będący własnością banku.

Pasywa są to wszelkiego rodzaju zobowiązania w stosunku do innych podmiotów gospodarczych i instytucji, które zdeponowały swoje walory. Różnica pomiędzy wartością aktywów i pasywów nazywa się wartością czystą (net worth). Dla każdego banku aktywa zawsze będą równać się pasywom powiększonym o wartość czystą.

Bilanse banków mogą być sporządzane w różnych przekrojach i z różnym stop-niem szczegółowości. W Polsce stosowany jest m.in. układ z podziałem na należno-ści od sektora finansowego, od sektora budżetowego i sektora niefmansowego (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe) oraz zobowiązania wobec tych trzech sektorów. Nas bardziej interesuje układ dostosowany do potrzeb analizy procesów pieniężnych. Typowe pozycje bilansu banku komercyjnego

W strukturze aktywów w bankach komercyjnych USA około 65% stanowią udzielone różnego rodzaju pożyczki, około 8% posiadane papiery wartościowe, a zaledwie 1% – gotówka w kasie. W strukturze pasywów dominują wkłady terminowe – około 30-35%, wkłady na żądanie – około 20% i wkłady oszczędnościowe – około 18-20%.

Stosunek środków własnych do środków obcych po stronie pasywów kształtuje się w bankach komercyjnych w granicach od 3 do 10%. Dlatego wszystkie banki muszą zabiegać o duży i możliwie stały dopływ środków obcych w formie różnego rodzaju wkładów, gdyż to decyduje o rozmiarach ich działalności pożyczkowej oraz o obrotach papierami wartościowymi.

Wkiady na rachunkach bieżących stanowią główne rezerwy kasowe przedsię-biorstw, władzy centralnej, urzędów, stowarzyszeń, osób prawnych i fizycznych. Są one uzupełnieniem zasobów posiadanego pieniądza gotówkowego i służą jako tech-niczna podstawa operacyjna do dokonywania rozliczeń bezgotówkowych między przedsiębiorstwami i instytucjami. Wkłady na rachunkach terminowych odpowiadają czasowo wolnym sumom pieniężnym przedsiębiorstw i instytucji o z góry ustalonym przeznaczeniu.

Okresy, na jakie bank może udzielać pożyczek lub dokonywać własnych lokat, muszą być zharmonizowane z terminami, na jakie wkłady zostały mu powierzone. Wkłady na rachunkach bieżących mogą być przeznaczone tylko na pożyczki krótkoterminowe. To zapewnia płynność pieniądza, czyli zdolność do wypłacania wkładów na każde żądanie.

Wkłady na rachunkach terminowych stanowią postawę do udzielania kredytów na dłuższe okresy. Są one oprocentowane w zależności od terminu wypowiedzenia. Wysokość stopy procentowej, płaconej przez banki komercyjne od poszczególnych rodzajów wkładów terminowych, jest zwykle regulowana przez bank centralny.

Stosunek wkładów terminowych do wkładów na rachunkach bieżących może układać się różnie w poszczególnych bankach. Oscyluje on na ogół w granicach 30-50%, chociaż mogą występować odchylenia w górę lub w dół od podanego przedziału. Każdy bank komercyjny jest zainteresowany zwiększeniem stosunku wkładów terminowych do wkładów na rachunkach bieżących, gdyż to zapewnia mu znacznie większą swobodę w polityce kredytowej.