Charakterystyka funkcji popytu na pieniądz
Popyt na pieniądz zgłaszają różne podmioty gospodarcze, zaś podażą pieniądza kieruje bank centralny i banki komercyjne. Globalny stosunek popytu na pieniądz do jego podaży określa siłę nabywczą pieniądza i wpływa na wysokość stopy procentowej, wywierającej wpływ na decyzje inwestycyjne przedsiębiorców i tym samym na ogólną aktywność gospodarczą kraju. Stąd poznanie motywów popytu na pieniądz i zasad określających jego podaż ma istotne znaczenie dla zrozumienia całego mechanizmu rynkowego.
Podmioty gospodarcze zgłaszające popyt na pieniądz gotówkowy kierują się głównie motywami: transakcyjnymi, ostrożności oraz spekulacyjnymi.
Motyw transakcyjny wynika z potrzeby gromadzenia pieniądza w stanie płyn-nym w celu zawierania bieżących transakcji. Wielkość pieniądza transakcyjnego zależy od wartości zawieranych transakcji przez różne podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa itp.) oraz stopnia synchronizacji wpływów i wydatków.
W gospodarstwach domowych występuje odstęp czasu między otrzymaniem dochodu a jego wydaniem, zaś w przedsiębiorstwach – między poniesieniem kosztów a wpiywami ze sprzedaży. Ta rozbieżność rodzi konieczność trzymania pieniądza w formie płynnej, tzn. pogotowia kasowego lub pieniądza na rachunku bieżącym w banku komercyjnym. Wydatki zależą nie tylko od ilości zakupywanych towarów i usług, ale także od ich cen. Wzrost cen oznacza wzrost zapotrzebowania na pieniądz transakcyjny, nawet przy tej samej ilości dokonywanych zakupów. Dlatego popyt na pieniądz transakcyjny jest zawsze popytem w kategoriach realnych, tzn. po uwzględnieniu ruchu cen towarów i usług. Miernikiem wartości netto produkcji dóbr i usług w całej gospodarce narodowej jest dochód narodowy w ujęciu realnym. Istnieje zatem funkcjonalny związek między popytem na pieniądz transakcyjny a poziomem realnego dochodu narodowego. Im wyższy jest poziom dochodu narodowego, tym wyższa jest suma zawieranych transakcji między podmiotami gospodarczymi i tym wyższy jest popyt na pieniądz transakcyjny.
Motyw ostrożności lub przezorności związany jest ze zjawiskiem niepewności co do przyszłych dochodów i wydatków. Podmioty gospodarcze utrzymują pełną re-zerwę gotówkową na wypadek nieprzewidzianych okoliczności lub nagłego pojawie-nia się szansy zawarcia zyskownych transakcji. Im mniej ustabilizowana jest sytuacja gospodarcza kraju i większa jest możliwość nieprzewidzianych okazji, tym większa jest skłonność trzymania pieniądza gotówkowego w celu szybkiego zawarcia opłacalnej transakcji.
Motyw spekulacyjny jest związany ze skłonnością pewnej części podmiotów gospodarczych do.gry na rynku papierów wartościowych. Najważniejszą rolę wśród nich odgrywają obligacje skarbowe, gdyż charakteryzują się one najwyższym stop-niem gwarancji zwrotu wyłożonych pieniędzy, czyli najmniejszym ryzykiem. Obli-gacje gwarantują stały dochód, z reguły nieco wyższy niż można uzyskać w banku od depozytów.
Uczestnicy gry na rynku papierów wartościowych ciągle rozważają korzyści i straty, jakie mogą wynikać z tytułu kupna lub sprzedaży określonych papierów wartościowych i w celach spekulacyjnych zawsze przetrzymują określoną sumę pieniądza bądź w postaci pogotowia kasowego, bądź na rachunku bieżącym w bankach komercyjnych.
Do wyjaśnienia tej kwestii posłużmy się keynesowską funkcją popytu na pieniądz. Funkcję popytu na pieniądz można przedstawić jako funkcję dwóch zmiennych: