Środki regulacji dopływu i odpływu pieniądza w obiegu

Bank centralny odpowiedzialny za równowagę na rynku towarowym i rynku pienięż-nym oraz ograniczanie wzrostu cen rynkowych kontroluje podaż pieniądza w obiegu i koryguje jego dopływ lub odpływ za pośrednictwem zmiany wysokości stopy rezerw obowiązkowych, zmiany stopy dyskontowej oraz polityki otwartego rynku.

Rezerwa obowiązkowa, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne, wyznaczona jest przez radę banku centralnego, a w Stanach Zjednoczonych przez Radę Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej. Banki mogą utrzymywać wyższe rezerwy, ale nie mogą utrzymywać mniejszej niż wyznaczony jej poziom minimalny.

Konieczność tworzenia obowiązkowej rezerwy finansowej wynika stąd, że banki komercyjne mają zdolność tworzenia dodatkowej podaży pieniądza, co mogłoby w pewnych okresach kolidować z polityką banku centralnego. Jeśli np. wkłady w bankach komercyjnych wynoszą łącznie 100 mld doi., a obowiązkowa rezerwa wynosi 10%, czyli 10 mld doi., wówczas obniżenie obowiązkowej rezerwy tylko o 1% zwalnia 1 mld doi. i umożliwia swobodne dysponowanie nią na działalność kredytową banków. Zwiększenie tej rezerwy z 10 do 11% jest równoczesne ze zmniejszeniem możliwości kredytowych banków komercyjnych o 1 mld doi. i tym samym zmniejszeniem dopływu pieniądza do obiegu. Tę metodę regulacji banki centralne zaczęły stosować dopiero po II wojnie światowej . Stała się ona bardzo skutecznym instrumentem oddziaływania na rozmiary kredytu w skali kraju.

Drugim instrumentem regulacyjnym jest stopa dyskontowa, tj. stopa procentowa ustalana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym. Jest to minimalna stopa pożyczkowa, zwana w światowym systemie finansowym minimum lending ratę (MLR).