Pojęcie wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego
Pojęcia „wzrost gospodarczy” i „rozwój gospodarczy” są często utożsamiane ze sobą. W obu bowiem przypadkach używane są te same miary, tzn. tempo dochodu narodowego oraz poziom dochodu narodowego na jednego mieszkańca. Oba te pojęcia mają jednak odmienne znaczenie.
Wzrost gospodarczy jest to stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi. Zdolności produkcyjne każdej gospodarki zależą przede wszystkim od ilości i jakości występujących w niej zasobów naturalnych, majątku trwałego, jak również od poziomu techniki produkcji oraz poziomu kwalifikacji pracy (wiedzy teoretycznej i doświadczenia produkcyjnego). Majątek i zatrudnienie to materialne i osobowe czynniki wzrostu, zaś produkcyjność majątku i wydajność pracy to powszechnie stosowane miary efektywności tych czynników produkcji, od których zależy wielkość wytwarzanego dochodu narodowego.
Wzrost gospodarczy polega więc na rozszerzaniu i ulepszaniu materialnych i oso-bowych czynników produkcji. Wymaga to ciągłej akumulacji kapitału, dzięki groma-dzonym oszczędnościom i inwestycjom, ciągłego doskonalenia ludzkich umiejętności i dokonywania postępu technicznego.
Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym. Obejmuje ono bowiem nie tylko wszystkie składniki wpływające na wzrost dochodu narodowego, ale także jakościowe przemiany zachodzące w dłuższym okresie w rzeczowej, własnościowej i instytucjonalnej strukturze gospodarki narodowej.
Rozwój gospodarczy w aspekcie rzeczowym wyraża się np. w szybszym wzroście przemysłu przetwórczego niż przemysłu wydobywczego oraz w jeszcze szybszym wzro-ście sfery usług konsumpcyjnych w porównaniu ze wzrostem całej sfery produkcji ma-terialnej. Nie można osiągnąć wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego bez istotnych zmian jakościowych w strukturze rzeczowej gospodarki narodowej.
Rozwój gospodarczy w strukturze własności wyraża się w powstawaniu własności państwowej i komunalnej, w rosnącym udziale wielkich korporacji w ogólnym zasobie kapitału. Znajduje on także wyraz w powstawaniu coraz większej liczby między- narodowych korporacji, spółek typu joint ventures itp., które wywierają znaczący wpływ na postęp techniczny, wymianę międzynarodową, przepływ kapitałów z krajów wysoko rozwiniętych do krajów mniej rozwiniętych itp.
Rozwój gospodarczy w aspekcie instytucjonalnym wiąże się z rosnącą rolą in-stytucji państwowych, budżetu państwa oraz systemu bankowego i rynku kapitałowego w funkcjonowaniu gospodarki narodowej. Te jakościowe zmiany instytucjonalne wywierają korzystny wpływ na dynamikę gospodarczą w kraju, na stan zatrudnienia, na bardziej sprawiedliwy podział dochodu narodowego, na ochronę socjalną dla bezro-botnych i biedniejszej części społeczeństwa. Można więc ogólnie powiedzieć, że rozwój gospodarczy jest historycznym (długofalowym) procesem takiej wewnętrznej ekonomicznej i społecznej transformacji kraju, która doprowadza do powstania społeczeństwa poszukującego dróg poprawy swojej sytuacji gospodarczej i zor-ganizowanego w sposób umożliwiający i zachęcający obywateli do inwestowania w kapitał materialny, ludzki i intelektualny niezbędny do nieprzerwanej jego akumulacji. Rozwojowi gospodarczemu towarzyszy więc wewnętrzna transformacja społeczeństwa, zmiana jego struktury zawodowej i społecznej, która sprzyja stopniowej poprawie jego bytu materialnego i społeczno-kulturowego.