Najmniejszą aktywność przejawiają grupy apatyczne, zwykle o bardzo niskim statusie, pracujące w rozproszeniu, świadome swojej marginesowej roli w organizacji. Są to najczęściej „szeregowi” urzędnicy, pracownicy różnych służb pomocniczych, ludzie zatrudnieni dorywczo. Nie przeciwstawiają się czynnie kierownictwu, a ich odpowiedzią na zmiany i kryzysy jest najczęściej bierny opór, który – co należy podkreślić – może udaremnić zamierzenia „góry”.
Opisany przez Saylesa mechanizm funkcjonowania organizacyjnych grup interesów ujawnił się w klasycznej niemal postaci w czasie polityczno-ekonomicznego kryzysu, jaki przeżywała Polska na początku lat osiemdziesiątych. Było to widoczne nie tylko w przedsiębiorstwach, ale również w społecznej makroskali.
Konserwatywne grupy polityczno-administracyjnej biurokracji wszelkimi możliwymi sposobami broniły swojej władzy i przywilejów. Grupę strategiczną stanowiła zorganizowana, świadoma swoich celów i konsekwentnie zmierzająca do przejęcia władzy polityczna opozycja. Załogi, zwłaszcza dużych przedsiębiorstw produkcyjnych, zachowywały się jak klasyczne grupy wybuchowe. Co kilka dni wybuchał gdzieś strajk, ujawniali się bojowi i bezkompromisowi przywódcy. W sposób apatyczny, z niewielkimi wyjątkami, zachowali się chłopi. Stanowiąc grupę rozproszoną, słabo identyfikującą wspólnotę swoich interesów, w zachodzących procesach widzieli bardziej zagrożenie niż szansę. Nie byli też w stanie wyłonić przywódcy, który stałby się reprezentantem ich interesów i symbolem ich dążeń.
Siła wpływu nieformalnych grup społecznych na zachowania uczestników organizacji
Oprócz trwałych „warstwowych” grup interesów w organizacjach pojawiają się różne doraźne koalicje zawiązywane najczęściej w ściśle określonych celach. Ich członkowie mogą pochodzić z różnych komórek i warstw organizacji. Koalicjami są często różne komisje i zespoły, powoływane do rozwiązywania jakiegoś problemu, oraz grupy nacisku powstające spontanicznie dla obrony interesów całości. Przykładem może być grupa pracowników hut szkła, którzy w styczniu 1991 r. podjęli głodówkę na znak protestu przeciwko utrzymaniu przez rząd podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń, który, ich zdaniem, nie tylko uniemożliwiał uzyskiwanie przez pracowników przedsiębiorstw państwowych wyższych wynagrodzeń, ale przyczyniał się do pogłębiania recesji gospodarczej.
Bywa jednak, że koalicje zawiązują się w organizacjach w celach nielegalnych, a często wręcz przestępczych. Każda, na większą skalę zakrojona, kradzież mienia wymaga współdziałania wielu ludzi pracujących w różnych komórkach organizacji. Taka przestępcza grupa musi być wewnętrznie silnie powiązana, mieć swego przywódcę, a swoje działania planować bardzo starannie.
Siła wpływu nieformalnych grup społecznych na zachowania uczestników organizacji jest ogromna i wynika z presji społecznej wywieranej na jednostki przez większość lub dobrze zorganizowaną mniejszość. Każdy człowiek posiada bowiem potrzebę akceptacji przez grupę i, mniejszą lub większą, skłonność do konformistycznych zachowań. Zagadnienia te wiążą się silnie z problematyką kultury organizacyjnej, o czym obszernie piszemy w rozdziale VIII.
Leave a reply