Rola państwa w gospodarce rynkowej oraz w procesie transformacji systemowej

Teoria mikroekonomii z jej dążeniem do wyjaśnienia wszystkiego w punkcie równowagi nie zostawiała miejsca do analizy roli państwa w sterowaniu procesami gospodarczymi. Państwo spełniać miało jedynie funkcje stróża porządku publicznego i reprezentować oraz chronić interes społeczeństwa na zewnątrz w stosunkach międzynarodowych.

Teoria makroekonomii od początku lat trzydziestych uznała ingerencję państwa w życie gospodarcze kraju za niezbędny warunek sprawnego funkcjonowania rozwiniętej gospodarki rynkowej. Państwo z mniej lub bardziej rozwiniętym sektorem państwowym, za pośrednictwem interwencyjnych zakupów (uzbrojenia, zaopatrzenia dla wojska i administracji publicznej, surowców strategicznych, zapasów produktów rolnych itp.), subwencji dla rolnictwa, polityki celnej, podatków, zasiłków, zapomóg itp., wywiera istotny wpływ na kształtowanie się agregatowego popytu inwestycyjnego i kon-sumpcyjnego i za jego pośrednictwem – na wzrost dochodu narodowego, stan zatru-dnienia i inne wielkości ekonomiczne. W ten sposób interwencjonizm państwowy łagodzi konflikty społeczne, działa stabilizująco na głębokość wahań koniunkturalnych, wpływa korzystnie na dynamikę wzrostu dochodu narodowego i powoduje, że gospodarka danego państwa wykazuje wyższy stopień sprawności i skuteczności w realizowaniu celów społeczno-gospodarczych.

Rozwój gospodarczy i technologiczny Japonii po II wojnie światowej jest zaprze-czeniem tradycyjnej teorii wolnego rynku. Polityka rządowego protekcjonizmu w tym kraju tworzyła przez cały czas sprzyjające warunki dla prywatnej przedsiębiorczości.