Szybka prywatyzacja

Szybka prywatyzacja jest niezbędna w małych przedsiębiorstwach, zwłaszcza w handlu i usługach, a więc w sferach, które charakteryzowały się wyjątkowo wysokim stopniem zaniedbania w gospodarce centralnie planowanej. W tych właśnie dziedzinach prywatna własność wykazuje zdecydowaną przewagę nad własnością państwową, gdyż wyzwala silną motywację oraz uruchamia inwencję efektywnej pracy.

Trudno z góry rozstrzygnąć, jakie formy prywatyzacji będą stosowane w różnych krajach postkomunistycznych. Najbardziej realne możliwości przyspieszenia rozwoju sektora prywatnego wiążą się z zakładaniem nowych przedsiębiorstw prywatnych wspie-ranych odpowiednią polityką preferencyjną państwa oraz z reprywatyzacją, tzn. zwro-tem byłym właścicielom ustalonej przez parlament części własności znacjonalizowa- nej w okresie wprowadzania systemu komunistycznego. Dotyczy to głównie małych i średnich przedsiębiorstw. Można dokonać tego zwrotu w stanie naturalnym, jeśli zna- cjonalizowany majątek daje się wyraźnie wyodrębnić w samodzielną jednostkę produk-cyjną, bądź też można byłym właścicielom wydać bony o ekwiwalentnej wartości zna- cjonalizowanego majątku, które uprawniają do nabycia akcji w prywatyzowanych przedsiębiorstwach. Byli właściciele lub ich najbliżsi spadkobiercy mają zapewne inny stosunek do swojej własności niż rodząca się dopiero nowa warstwa średnia.

Sektor prywatny będzie rozwiajał się w krajach postkomunistycznych nie tylko w wyniku prywatyzacji oraz reprywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, ale w miarę upływu czasu coraz większą rolę będą odgrywały inwestycje w sektorze prywatnym. Będą one finansowane zarówno z kapitałów krajowych, jak i zagranicznych. Polityka rządu powinna zachęcać kapitał zagraniczny do wykupywania określonych przedsię-biorstw państwowych w celu ich modernizowania lub budowania nowych przedsiębiorstw w formie spółek z krajowym kapitałem prywatnym, a także z kapitałem pań-

stwowym. Państwo powinno rozwijać niezbędną infrastrukturę techniczną (komunika-cyjną, łącznościową itp.) ułatwiającą sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstw prywat-nych.

Warunkiem szerszego napływu obcego kapitału jest stabilizacja polityczna i spo-łeczno-gospodarcza kraju oraz odpowiednia polityka celna, stwarzające możliwości zy-skownych inwestycji z prawną gwarancją na swobodny wywóz zysków od zainwesto-wanego kapitału. Wymagania obcego kapitału są znacznie wyższe od wymagań kapi-tału krajowego i niełatwo będzie je spełnić, przynajmniej w pierwszej fazie przekształceń ustrojowych.

Nie ma przekonujących argumentów za preferowaniem tej czy innej formy,prywa-tyzacji. Uzasadnione jest stosowanie wielorakich ścieżek prywatyzacji i podejmowanie na tym polu wciąż nowych inicjatyw. Ważne jest, aby w sposób najbardziej efektywny doprowadzić do istotnych zmian w strukturze własności, w wyniku których rozwijać się będzie wielosektorowa gospodarka z dominującym udziałem własności prywatnej.

Rozwijanie różnych form i różnych ścieżek przekształceń powinno opierać się na łączeniu odgórnego zaangażowania organów władzy państwowej z oddolną aktywnością środowisk pracowniczych, menedżerów, nabywców prywatyzowanego mienia i ogółu prywatnych przedsiębiorców .

Doświadczenia pierwszych lat przekształceń własnościowych w Polsce oraz w in-nych krajach postkomunistycznych wskazują, że efektywna prywatyzacja wielkich przedsiębiorstw państwowych będzie procesem dość długotrwałym. Zamiast sztucznie przyspieszać ten proces przez darmowe rozdawnictwo bonów prywatyzacyjnych, nale-żałoby raczej stwarzać warunki do efektywnej prywatyzacji kapitałowej poprzedzonej komercjalizacją przedsiębiorstw państwowych.