Monthly Archives Listopad 2012

Socjalizm etatystyczny był ustrojem wygodnym dla słabych, gdyż zapewniał im so-cjalne bezpieczeństwo (pracę, mieszkanie, wczasy, przedszkola, szkoły itp.). Tłumił zaś inicjatywę i przedsiębiorczość ludzi zdolnych i ambitnych, spragnionych osobistego sukcesu. Nie można było w tym systemie zrobić zbyt wielkiej kariery uczciwą pracą i nie było się karanym za lenistwo i nieudolność.

Przyszłość polskiej gospodarki związana jest z tworzeniem mechanizmu rynkowego, prywatyzacją przeważającej części sektora państwowego oraz włączeniem się do Wspól-noty Europejskiej. Dwa pierwsze problemy analizowane są w aneksie. W rozdziale tym zastanówmy się nad korzyściami i zagrożeniami wynikającymi z konieczności integro-wania polskiej gospodarki ze Wspólnotą Europejską.

Od początku lat sześćdziesiątych sytuacja przedstawiona w poprzednim podrozdziale zaczęła się stopniowo zmieniać na niekorzyść gospodarki amerykańskiej. Rozwijająca się nowoczesna gospodarka zachodnioeuropejska stawała się coraz bardziej konku-rencyjna dla gospodarki amerykańskiej. Wówczas eksport amerykański stopniowo stawał się mniej atrakcyjny, import zaś stawał się coraz bardziej pożądany przez ame-rykańskich konsumentów. Malała więc gwałtownie nadwyżka eksportu nad importem i już w 1959 r. bilans handlowy USA stał się ujemny. Równocześnie następował duży odpływ dolarów za granicę, spowodowany rozbudową baz wojskowych i utrzymaniem licznej armii poza granicami USA. Korporacje amerykańskie inwestowały coraz większe sumy kapitałów w innych krajach, rząd amerykański zaś udzielał znaczącej pomocy finansowej rozwijającym się krajom Trzeciego Świata, w tym także na cele militarne. Doprowadziło to do tego, iż pod koniec lat pięćdziesiątych suma dolarów znajdujących się za granicą zaczęła przewyższać pokrycie w złocie, które zgromadzono w Fort Knox w USA.

Bilans handlowy to zestawienie wpływów i wydatków dewizowych z tytułu eksportu i importu dóbr i usług.

Bilans płatniczy jest pojęciem szerszym. Obejmuje on cały bilans handlowy oraz wszelkie powstałe rozliczenia finansowe między mieszkańcami danego kraju i państwem a zagranicą. Bilans płatniczy jest zestawieniem wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomicznych i finansowych w ciągu roku między danym krajem (np. Polską) a resztą świata.

Wyjaśnienie zjawiska inflacji należy do jednego z najtrudniejszych problemów teore-tycznych ze względu na wielość przyczyn, a zatem i możliwość różnorodnych interpre-tacji. Istnieje powszechna zgoda, że inflację należy mierzyć przeciętną stopą wzrostu cen. Dlatego pojęcie inflacji definiuje się jako stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych w miarę upływu czasu. Jest to definicja ujmująca inflację od strony jej objawów, a nie przyczyn czy też skutków.

Produkcja rolna w krajach Wspólnoty jest w dużym stopniu dofinansowywana. Ogólny koszt protekcyjnej polityki rolnictwa w krajach Wspólnoty wynosił w 1991 r. prawie 142 mld doi., tzn. na jednego mieszkańca tych krajów przypadało 409 doi., a na jednego zatrudnionego w rolnictwie prawie 20 tys. doi?

Polska nie jest zdolna do samodzielnego finansowania takiego systemu protekcji rolnej, jaki funkcjonuje we Wspólnocie. Wynika to zarówno z niskiego poziomu do-chodu narodowego na jednego mieszkańca, jak i dużego udziału ludności utrzymują-

W rozdziale 10 (podrozdział 10.8) zbadaliśmy zależności między popytem na pieniądz L a dochodem narodowym Y z jednej strony oraz popytem na pieniądz i wysokością stopy procentowej r z drugiej.

Wyjaśnienie wpływu polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej rządu na poziom wytwarzanego dochodu narodowego, przy istniejących zdolnościach produkcyjnych, wymaga obecnie zbadania zależności między wysokością stopy pro-centowej r a dochodem narodowym Y. Jest to zależność bardziej złożona niż analizo-wane poprzednio, gdyż wiąże ona z jednej strony zmiany w popycie globalnym spo-wodowane określoną polityką fiskalną, z drugiej zaś zmiany w popycie na pieniądz spo-wodowane określoną polityką pieniężną banku centralnego.

Powstaje pytanie, czy istnieje dopuszczalna granica zwiększania deficytu budżetowe-go? Występuje często skłonność do formalnego ustalenia dopuszczalnej granicy w procentach do wytworzonego produktu krajowego brutto (PKB).

W Polsce w okresie walki z inflacją na początku lat dziewięćdziesiątych próbowano uzasadniać, że deficyt budżetowy nie przekraczający 3% PKB nie stanowi zagrożenia dla finansów publicznych państwa. Zaczyna się ono dopiero wówczas, gdy deficyt sięga 5% PKB i dalsze zwiększanie udziału deficytu w PKB może doprowadzić do katastrofy finansów publicznych i rozkręcenia hiperinflacji. Taka ocena zagrożeń finansów publicznych państwa jest czysto formalna, gdyż nie uwzględnia realnych możliwości pokrycia tego deficytu. W wielu rozwiniętych krajach nawet 10% deficyt nie prowadzi do katastrofy finansowej państwa, chociaż niewątpliwie rodzi on wiele trudnych problemów do rozwiązania. Wszystko zależy od sposobu finansowania deficytu budżetowego i jego efektów.

Zacznijmy nasze rozumowanie od fazy ożywienia, która charakteryzuje się rosnącą stale sumą wydatków inwestycyjnych. Towarzyszy temu wzrost dochodu narodowego, wzrost zatrudnienia oraz wzrost wydatków konsumpcyjnych. Globalny popyt wykazuje tendencję do szybszego wzrostu w stosunku do wzrostu podaży produkcji. Towarzyszy temu pewien wzrost cen. Ekspansja inwestycyjna powoduje wzrost zapotrzebowania na kredyt. Upowszechnia się wśród inwestorów i producentów atmosfera optymizmu. Rośnie obrót na rynku nieruchomościami oraz obrót papierami wartościowymi na rynku kapitałowym. Występuje w tym okresie wzrost zapasów w produkcji i w handlu, gdyż w okresie wzrostu cen gromadzenie zapasów staje się przedsięwzięciem opłacalnym.

We współczesnej gospodarce coraz większą rolę w regulowaniu należności odgrywa pieniądz bezgotówkowy w formie czeku i karty kredytowej, które zastępują coraz większą część pieniądza w obiegu . Są to jedynie substytuty pieniądza. Czekiem i kartą kredytową można posługiwać się tylko wówczas, gdy ich właściciel dysponuje na swoim koncie w banku gotówką, która jest ostatecznym środkiem płatniczym. Czek i karta kredytowa to dopiero obietnica zapłaty, która będzie zrealizowana, gdy nastąpi uznanie rachunku rozliczeniowego sprzedawcy oraz obciążenie rachunku wystawcy czeku lub posiadacza karty kredytowej. Im większa część transakcji zawierana jest za pośrednictwem czeku lub karty kredytowej, tym mniej potrzeba pieniądza gotówkowego w obiegu. Należy jednak pamiętać, że czek i karta kredytowa reprezentują jedynie realnie istniejący pieniądz krążący w gospodarce, a ich główną funkcją jest ułatwienie procesu wymiany i regulowania należności. Nie trzeba nosić gotówki ze sobą, zmniejszone jest ryzyko kradzieży pieniędzy, a także istnieje możliwość okresowego odpowiednio oprocentowanego zadłużenia.