Bilans handlowy to zestawienie wpływów i wydatków dewizowych z tytułu eksportu i importu dóbr i usług.

Bilans płatniczy jest pojęciem szerszym. Obejmuje on cały bilans handlowy oraz wszelkie powstałe rozliczenia finansowe między mieszkańcami danego kraju i państwem a zagranicą. Bilans płatniczy jest zestawieniem wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomicznych i finansowych w ciągu roku między danym krajem (np. Polską) a resztą świata.

Wyjaśnienie zjawiska inflacji należy do jednego z najtrudniejszych problemów teore-tycznych ze względu na wielość przyczyn, a zatem i możliwość różnorodnych interpre-tacji. Istnieje powszechna zgoda, że inflację należy mierzyć przeciętną stopą wzrostu cen. Dlatego pojęcie inflacji definiuje się jako stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych w miarę upływu czasu. Jest to definicja ujmująca inflację od strony jej objawów, a nie przyczyn czy też skutków.

Produkcja rolna w krajach Wspólnoty jest w dużym stopniu dofinansowywana. Ogólny koszt protekcyjnej polityki rolnictwa w krajach Wspólnoty wynosił w 1991 r. prawie 142 mld doi., tzn. na jednego mieszkańca tych krajów przypadało 409 doi., a na jednego zatrudnionego w rolnictwie prawie 20 tys. doi?

Polska nie jest zdolna do samodzielnego finansowania takiego systemu protekcji rolnej, jaki funkcjonuje we Wspólnocie. Wynika to zarówno z niskiego poziomu do-chodu narodowego na jednego mieszkańca, jak i dużego udziału ludności utrzymują-

W rozdziale 10 (podrozdział 10.8) zbadaliśmy zależności między popytem na pieniądz L a dochodem narodowym Y z jednej strony oraz popytem na pieniądz i wysokością stopy procentowej r z drugiej.

Wyjaśnienie wpływu polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej rządu na poziom wytwarzanego dochodu narodowego, przy istniejących zdolnościach produkcyjnych, wymaga obecnie zbadania zależności między wysokością stopy pro-centowej r a dochodem narodowym Y. Jest to zależność bardziej złożona niż analizo-wane poprzednio, gdyż wiąże ona z jednej strony zmiany w popycie globalnym spo-wodowane określoną polityką fiskalną, z drugiej zaś zmiany w popycie na pieniądz spo-wodowane określoną polityką pieniężną banku centralnego.

Powstaje pytanie, czy istnieje dopuszczalna granica zwiększania deficytu budżetowe-go? Występuje często skłonność do formalnego ustalenia dopuszczalnej granicy w procentach do wytworzonego produktu krajowego brutto (PKB).

W Polsce w okresie walki z inflacją na początku lat dziewięćdziesiątych próbowano uzasadniać, że deficyt budżetowy nie przekraczający 3% PKB nie stanowi zagrożenia dla finansów publicznych państwa. Zaczyna się ono dopiero wówczas, gdy deficyt sięga 5% PKB i dalsze zwiększanie udziału deficytu w PKB może doprowadzić do katastrofy finansów publicznych i rozkręcenia hiperinflacji. Taka ocena zagrożeń finansów publicznych państwa jest czysto formalna, gdyż nie uwzględnia realnych możliwości pokrycia tego deficytu. W wielu rozwiniętych krajach nawet 10% deficyt nie prowadzi do katastrofy finansowej państwa, chociaż niewątpliwie rodzi on wiele trudnych problemów do rozwiązania. Wszystko zależy od sposobu finansowania deficytu budżetowego i jego efektów.

Zacznijmy nasze rozumowanie od fazy ożywienia, która charakteryzuje się rosnącą stale sumą wydatków inwestycyjnych. Towarzyszy temu wzrost dochodu narodowego, wzrost zatrudnienia oraz wzrost wydatków konsumpcyjnych. Globalny popyt wykazuje tendencję do szybszego wzrostu w stosunku do wzrostu podaży produkcji. Towarzyszy temu pewien wzrost cen. Ekspansja inwestycyjna powoduje wzrost zapotrzebowania na kredyt. Upowszechnia się wśród inwestorów i producentów atmosfera optymizmu. Rośnie obrót na rynku nieruchomościami oraz obrót papierami wartościowymi na rynku kapitałowym. Występuje w tym okresie wzrost zapasów w produkcji i w handlu, gdyż w okresie wzrostu cen gromadzenie zapasów staje się przedsięwzięciem opłacalnym.

We współczesnej gospodarce coraz większą rolę w regulowaniu należności odgrywa pieniądz bezgotówkowy w formie czeku i karty kredytowej, które zastępują coraz większą część pieniądza w obiegu . Są to jedynie substytuty pieniądza. Czekiem i kartą kredytową można posługiwać się tylko wówczas, gdy ich właściciel dysponuje na swoim koncie w banku gotówką, która jest ostatecznym środkiem płatniczym. Czek i karta kredytowa to dopiero obietnica zapłaty, która będzie zrealizowana, gdy nastąpi uznanie rachunku rozliczeniowego sprzedawcy oraz obciążenie rachunku wystawcy czeku lub posiadacza karty kredytowej. Im większa część transakcji zawierana jest za pośrednictwem czeku lub karty kredytowej, tym mniej potrzeba pieniądza gotówkowego w obiegu. Należy jednak pamiętać, że czek i karta kredytowa reprezentują jedynie realnie istniejący pieniądz krążący w gospodarce, a ich główną funkcją jest ułatwienie procesu wymiany i regulowania należności. Nie trzeba nosić gotówki ze sobą, zmniejszone jest ryzyko kradzieży pieniędzy, a także istnieje możliwość okresowego odpowiednio oprocentowanego zadłużenia.

Interwencyjna polityka państwa nie jest nastawiona jedynie na eliminację doraźnych zaburzeń, ale obejmuje sterowanie globalne w dziedzinie: kształtowania równowagi rynkowej, stabilizacji cen, pełnego zatrudnienia siły roboczej, wpływania na proporcje podziału dochodów, usuwania dysproporcji gospodarczych w układzie przestrzennym, popierania rozwoju ważnych dziedzin produkcji (rolnictwo, energetyka), promowania eksportu i regulowania importu w celu zrównoważenia lub osiągnięcia nadwyżki w bilansie płatniczym kraju itp.

Wiemy już, że inflacja występuje wtedy, kiedy podaż pieniądza rośnie szybciej od wzro-stu produktu narodowego lub kiedy rosną koszty na jednostkę produkcji. Może to być spowodowane miękką polityką pieniężną banku centralnego, łatwo dostępnym kredy-tem w bankach komercyjnych, szczodrą polityką budżetową państwa od strony tworze-nia dodatkowego popytu, wzrostem cen podstawowych surowców bądź wreszcie wzro-stem płac na jednostkę produkcji wyrażonej w cenach rynkowych.

W lipcu 1944 r. w Bretton Woods (niewielkie miasto w stanie New Hampshire w USA) zebrało się 730 delegatów z 44 krajów świata, aby ustalić reguły funkcjonowania no-wego ładu finansowego w stosunkach międzynarodowych. Efektem międzynarodowego porozumienia było stworzenie Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) oraz powołanie Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, zwanego w skrócie Bankiem Światowym.

W gospodarce otwartej, o rozwiniętych stosunkach wymiennych oraz finansowych, kształtuje się system naczyń połączonych wzajemnie oddziałujących na siebie i urucha-miających mechanizmy korygujące, które działają w kierunku przywrócenia zachwia-nej z tych czy innych przyczyn równowagi.

Kapitały we współczesnym świecie charakteryzują się wysoką mobilnością w po-szukiwaniu najwyższej stopy zysku. Dlatego bez większych przeszkód przenoszą się one z jednego kraju do innego, jeśli ich właściciele są przekonani, że mogą uzyskać w ten sposób wyższą stopę zysku, nazywaną w literaturze fachowej stopą zwrotu od lokaty w walucie obcej. Można ją wyrazić za pomocą następującej formuły:

Współczesny obraz świata, zamieszkałego przez ponad 5 mld ludności w 190 kilku kra-jach, jest niezwykle zróżnicowany pod względem poziomu rozwoju gospodarczego. Naj-bardziej syntetycznym miernikiem poziomu rozwoju gospodarczego jest dochód narodo-wy na jednego mieszkańca kraju. Międzynarodowe instytucje (ONZ, Bank Światowy itp.) dysponują dobrymi informacjami w tym zakresie jedynie w odniesieniu do wysoko i średnio rozwiniętych krajów, natomiast napotykają one duże trudności z zebraniem odpowiednich danych w krajach słabo rozwiniętych, w których istotną rolę odgrywa gospodarka naturalna, a także gospodarka towarowa znajdująca się poza zasięgiem kontroli podatkowej. Tę część wytwarzanego dochodu narodowego można oszacować jedynie z dużym przybliżeniem. Wiarygodność statystyczna w pozostałych dziedzinach rejestrowanej działalności gospodarczej jest także o wiele mniejsza w krajach słabo rozwiniętych niż w krajach wysoko rozwiniętych. Poza tym obliczenia i zestawienia porównawcze w skali międzynarodowej publikowane są z kilkuletnim opóźnieniem. Mimo różnych zastrzeżeń, publikowane wskaźniki liczbowe informują nas z wystarczającym przybliżeniem o stopniu zróżnicowania poziomów rozwoju gospodarczego we współczesnym świecie.

Istota komercjalizacji polega na możliwie najpełniejszym wmontowaniu przedsiębiorstw państwowych w struktury i mechanizm rynkowy, upodobnieniu ich funkcjonowania do przedsiębiorstw prywatnych oraz wzmocnieniu pozycji dyrektora firmy.

Dyrektorzy muszą mieć prawo do