Category Rynek Finansowy

Przebieg procesu narastania i tłumienia inflacji w procesie przekształceń ustrojowych można przedstawić w postaci następującego wykresu :

W schemacie tym wyróżnia się 4 rodzaje inflacji różniące się tempem przeciętnego wzrostu cen w ciągu miesiąca. Trudno jest uzasadnić naukowo, gdzie kończy się jeden rodzaj inflacji i zaczyna się drugi. Dla orientacji i wygody analizy przyjmuję następującą ilościową charakterystykę:

Banki komercyjne są zainteresowane w przyjmowaniu depozytów tylko dlatego, że wykorzystują je na cele kredytowe i zarabiają na różnicy stopy procentowej płaconej od depozytów i pobieranej od kredytów. Przy udzielaniu kredytów banki komercyjne mają możliwość kreacji dodatkowego pieniądza w obiegu. Z tego względu, iż banków tych jest bardzo dużo i między nimi występuje rozwinięty obieg pieniężny, ich zdolność do kreacji dodatkowego pieniądza jest znacząca. W celu poddania tego procesu kontroli i panowania nad ogólną polityką pieniężną, bank centralny wprowadził ustawowy obowiązek tworzenia rezerw obowiązkowych od różnego rodzaju depozytów .

Budowa gospodarki rynkowej w Polsce jest warunkiem gospodarczego i technolo-gicznego zbliżenia się do krajów Europy Zachodniej i stopniowego nadrabiania znacz-nego opóźnienia cywilizacyjnego spowodowanego długotrwałą izolacją w ramach sy-stemu komunistycznego. Gospodarka rynkowa jest pojęciem zbyt ogólnym, aby można ją traktować jako drogowskaz dla dokonywanych przekształceń systemowych w Polsce. Istnieją różne typy gospodarek rynkowych nie tylko w świecie, ale także w Europie. Charakteryzują się one różnymi strukturami własności, rozwiązaniami in-stytucjonalnymi i niejednakowym zakresem ingerencji państwa w funkcjonowanie gospodarki rynkowej oraz w realizację polityki osłony socjalnej uboższej części spo-łeczeństwa.

Zanim rząd zdecyduje się na dewaluację waluty w celu poprawy bilansu płatniczego kraju, może on wykorzystać szereg innych narzędzi obrony tego bilansu. Obejmują one cła, limity importowe i promocje eksportowe.

Cto nakładane na towary importowane hamuje dopływ konkurencyjnego importu i może chronić rodzimych producentów przed nadmiernym ograniczaniem produkcji. Wzrost ceł podnosi ceny towarów importowanych w stosunku do cen towarów krajo-wych i wpływa w ten sposób na zmiany struktury popytu konsumpcyjnego. Na przykład producenci rolni byliby zainteresowani w stosowaniu cel zaporowych na import artykułów żywnościowych. Cła zaporowe musiałyby osiągnąć taki poziom, przy którym import żywności z zagranicy stałby się w przeważającym stopniu nieopłacalny. Oznaczałoby to możliwość ustalenia na znacznie wyższym poziomie cen artykułów żywnościowych produkowanych w kraju. Byłoby to jednak niezgodne z interesami klientów, którzy chcą mieć dobre, estetycznie opakowane i względnie tanie towary. Konsument nie interesuje się sytuacją w rolnictwie krajowym i perspektywami ban-kructwa dużej liczby gospodarstw rolnych.

Przeciwnicy tłumienia inflacji za pomocą pogłębiania recesji gospodarczej powiadają, że najłatwiejszą drogą wyjścia z recesji jest liberalizowanie polityki dochodowej. Recesja wynika z nisko ustawionej bariery efektywnego popytu i dużych trudności zbytu wy-tworzonych towarów. W gospodarce istnieją duże rezerwy produkcyjne. Potencjał prze-mysłowy jest wykorzystywany w granicach 60%. W tych warunkach uzasadnione jest całkowite zlikwidowanie indeksowania wzrostu płac i utrzymywanie podatku od ponad-normatywnych wynagrodzeń. Płace powinny być ustalane podobnie jak w rozwiniętej gospodarce rynkowej na zasadzie negocjacji związków zawodowych z pracodawcami. Stworzy to możliwości wyższego wzrostu płac i innych dochodów pieniężnych ludności, co zwiększy efektywny popyt i przyczyni się do ożywienia produkcji. W ten sposób liberalizacja polityki dochodowej, przy zachowaniu rozsądnie restrykcyjnej polityki pieniężnej i fiskalnej, spowoduje szybkie wyjście z recesji gospodarczej.

Nadwyżce bilansu obrotów bieżących musi zawsze towarzyszyć deficyt obrotów kapitałowych bądź wzrost poziomu rezerw dewizowych. W przypadku deficytu bilansu obrotów bieżących występuje nadwyżka obrotów kapitałowych bądź spadek poziomu rezerw dewizowych w danym kraju. Wyrównywanie sald obrotów bieżących i obrotów kapitałowych dokonuje się w rozwiniętych systemach pieniężno-walutowych za pośrednictwem operacji wyrównawczych.

W 1971 r. pod wpływem rosnącego deficytu bilansu handlowego i niechęci przyjmo-wania dolarów Stany Zjednoczone zdewaluowały dolara w stosunku do innych walut wymienialnych. Wobec tego stały dotychczas kurs walut stał się bardzo niestabilny. W 1973 r., w okresie gwałtownego wzrostu cen ropy naftowej, praktycznie przestało obowiązywać porozumienie z Bretton Woods w sprawie utrzymywania stałości kursu dolara i wszedł w życie system kursu płynnego.

W przypadku nadwyżki w bilansie płatniczym bank centralny skupuje nadwyż-kę dewiz i powiększa ogólny stan rezerw dewizowych, ale równocześnie zwiększa w ten sposób podaż pieniądza krajowego dokładnie o wielkość równą nadwyżce bilansu płatniczego. Gdyby zwiększona podaż pieniądza krajowego stwarzała zagrożenie in-flacyjne, wówczas bank centralny w ramach prowadzonej przez siebie polityki otwartego rynku może sprzedawać po atrakcyjnym kursie obligacje i ściągać w ten sposób istniejący nadmiar pieniądza.

Teoria mikroekonomii z jej dążeniem do wyjaśnienia wszystkiego w punkcie równowagi nie zostawiała miejsca do analizy roli państwa w sterowaniu procesami gospodarczymi. Państwo spełniać miało jedynie funkcje stróża porządku publicznego i reprezentować oraz chronić interes społeczeństwa na zewnątrz w stosunkach międzynarodowych.

Pojęcia „wzrost gospodarczy” i „rozwój gospodarczy” są często utożsamiane ze sobą. W obu bowiem przypadkach używane są te same miary, tzn. tempo dochodu narodowego oraz poziom dochodu narodowego na jednego mieszkańca. Oba te pojęcia mają jednak odmienne znaczenie.

Wzrost gospodarczy jest to stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi. Zdolności produkcyjne każdej gospodarki zależą przede wszystkim od ilości i jakości występujących w niej zasobów naturalnych, majątku trwałego, jak również od poziomu techniki produkcji oraz poziomu kwalifikacji pracy (wiedzy teoretycznej i doświadczenia produkcyjnego). Majątek i zatrudnienie to materialne i osobowe czynniki wzrostu, zaś produkcyjność majątku i wydajność pracy to powszechnie stosowane miary efektywności tych czynników produkcji, od których zależy wielkość wytwarzanego dochodu narodowego.

W 1947 r. amerykański ekonomista Evsey Domar, opierając się na teorii Keynesa, skonstruował inny model wzrostu gospodarczego . W przeciwieństwie do modelu Hai- roda uwzględnił on zarówno popytowy, jak i podażowy aspekt nakładów inwestycyj-nych. Popytowy aspekt związany jest z wydatkami inwestycyjnymi, które tworzą rynek zbytu na dobra inwestycyjne. Te wydatki po pewnym okresie zwiększają jednak zdolności produkcyjne gospodarki narodowej i tym samym tworzą możliwości zwięk-szenia podaży produkcji. W swoich teoretycznych rozważaniach przyjmuje on założe-nie, że skłonność do oszczędzania jest stała i gospodarka narodowa w punkcie wyjścio-wym funkcjonuje w warunkach pełnego zatrudnienia i pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. Stawia on wówczas pytania, jak powinny rosnąć inwestycje, a wraz z nimi i dochód narodowy, aby rosnące zdolności produkcyjne dzięki tym inwestycjom mogły być nadal w pełni wykorzystane? W swoim rozumowaniu nie uwzględnia on ani salda handlu zagranicznego, ani wydatków rządowych, a koncentruje się na analizie dwoistego charakteru wydatków inwestycyjnych.

Najważniejszą rzeczą jest zapewnienie odpowiedniej regulacji dopływu pieniądza do obiegu i odpływu z obiegu, aby nie występował on w nadmiarze lub w niedostatku. Nadmiar pieniądza w obiegu w stosunku do podaży dóbr i usług powoduje inflację, która znajduje wyraz we wzroście cen. Niedostatek pieniądza w obiegu oznacza defla- cję, czyli kurczenie się podaży pieniądza i drenowanie rynku pieniężnego. Deflacja może przyczynić się do ograniczenia efektywnego popytu, spadku cen i zahamowania wzrostu gospodarczego. Zarówno inflacja, jak i deflacja są zjawiskami niepożądanymi, gdyż powodują szereg ujemnych zjawisk. Zadaniem banku centralnego jest więc umiejętna regulacja podaży pieniądza w obiegu.

Z punktu widzenia stopnia płynności pieniądza bank centralny w swojej polityce pie-niężnej dzieli środki płatnicze na trzy zasadnicze grupy.

Grupa M{ – obejmuje gotówkę oraz depozyty na rachunkach czekowych w bankach komercyjnych płatnych na każde żądanie. Do tej grupy zalicza się także czeki podróżne.

Grupa M2 – uwzględnia to wszystko, co wchodzi w skład grupy Mj, a ponadto obejmuje rachunki oszczędnościowe oraz małe rachunki terminowe nie przekraczające określonej sumy w danym kraju.