Długookresowe skutki gospodarki otwartej wiążą się z wpływem importu na rozbudowę i unowocześnienie zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej, które umożliwiają rozwój eksportu. Bez dopływu nowych technologii z zagranicy wielu krajom, zwłaszcza mniej rozwiniętym gospodarczo, trudno byłoby wejść na rynki międzynarodowe i eksportować produkty wysoko przetworzone. Kraje te byłyby skazane na eksport surowców i materiałów nisko przetworzonych. Wytwarzanie tych produktów jest wysoce kapitałochłonne, a ceny na rynkach międzynarodowych nie kształtują się korzystnie w stosunku do kosztów ich wytwarzania. Postęp techniczny zmniejsza bowiem stopień zużycia surowców i materiałów na jednostkę produkcji oraz przyczynia się do stałego zwiększania surowców i wyrobów syntetycznych zastępujących coraz bardziej surowce naturalne. To powoduje, że terms oftrade w długim okresie kształtuje się nie

Istnienie handlu zagranicznego powoduje różnice między dochodem wytworzonym w kraju a dochodem narodowym podzielonym. To, co pozostaje do podziału, może nieraz znacznie różnić się od tego, co zostało wytworzone. Wynika to stąd, że każdy kraj musi znaczną część swojej produkcji wyeksportować za granicę i w zamian za uzy-

Podatki bezpośrednie uszczuplają możliwości ponoszenia wydatków na cele konsumpcyjne i inwestycyjne. Zwiększają jednak dochody i wydatki budżetu państwa. Od sposobu wykorzystania tych dochodów zależy, czy łączny efekt zmniejszonych dochodów podmiotów gospodarczych jest mniejszy czy większy od efektu wydatkowania tych dochodów za pośrednictwem budżetu państwa.

Gospodarka rynkowa tworzy najsprawniejszy mechanizm samoregulujący w sferze pro-dukcji, podziału, wymiany i konsumpcji, jaki można sobie wyobrazić. Rynek jest bo-wiem naturalnym i najbardziej elastycznym, a zarazem najmniej kosztownym urządze-niem regulacyjnym. Podstawowa zaleta rynku wyraża się w tym, że w nieustannych procesach dostosowawczych, między różnymi sferami działalności gospodarczej czło-wieka, wymuszany jest wszędzie postęp innowacyjny i eliminowane są podmioty nie-sprawne, niezdolne do sprostania wymaganiom konkurencji, do minimalizowania ko-sztów produkcji i tym samym do maksymalizowania efektów na jednostkę produkcji. Nie wynika stąd jednak, że mechanizm rynkowy funkcjonuje doskonale i bez żadnych kosztów społecznych.

Dewaluacja waluty krajowej stosowana jest także w tych rozwiniętych krajach świata, które mają poważniejsze deficyty w bilansie płatniczym. Dewaluacja jest decyzją banku centralnego dokonaną w porozumieniu z rządem danego kraju o oficjalnym podwyższeniu kursu walut obcych, co jest równoznaczne z deprecjacją waluty krajowej. Jest ona stosowana tylko w przypadku obowiązywania kursu stałego.

Popyt na pieniądz transakcyjny reprezentowany jest pionowym odcinkiem ab na krzywej popytu Lj. Jest on niezależny od poziomu stopy procentowej r. Przyjmuje się tu założenie, że dochód narodowy YQ jest wielkością stałą. W przypadku gdy dochód narodowy rośnie i wzrasta suma zawieranych transakcji, rośnie popyt na pieniądz transakcyjny i wówczas pionowy odcinek krzywej L{, a wraz z nim cala krzywa Lj przesuwa się odpowiednio na prawo na pozycję L9.

Odbudowanie mechanizmu rynku wymaga nie tylko wprowadzenia cen, kursów walut, stóp procentowych itp., kształtowanych przez rynek, ale także tworzenia odpowiedniej dla rynku infrastruktury instytucjonalnej w postaci banków komercyjnych, giełdy papierów wartościowych, giełd towarowych, instytucji związanych z tworzącym się rynkiem pracy itp. Zastąpienie mechanizmu centralnego planowania przez mechanizm tynkowy oznacza zasadniczą zmianę logiki gospodarowania.

Stosunkowo niewielkie rozmiary bezrobocia neoklasycy interpretowali jako bez-robocie naturalne, które zawsze będzie istniało jako rezultat niedopasowań (frykcji) podaży pracy do popytu na nią oraz zbyt wysokich płac realnych wymuszonych przez związki zawodowe w stosunku do produkcyjności pracy. Przy wysokich płacach real-nych w stosunku do produkcyjności pracy nie można – ich zdaniem – osiągnąć pełnej równowagi na rynku pracy . W tych warunkach wszelkie wysiłki państwa zmierzające do całkowitej likwidacji bezrobocia są bezskuteczne.

Przedsiębiorstwa publiczne skoncentrowane są głównie w energetyce, transporcie oraz w produkcji środków transportowych, w przemyśle wydobywczym oraz w przed-siębiorstwach kredytowych i ubezpieczeniach.

Przedsiębiorstwa państwowe zorganizowane są z reguły w formie spółek akcyjnych, w których państwo utrzymuje zasadę dysponowania większością akcji i zróżnicowanego oraz rozproszonego udziału innych właścicieli. Za gospodarkę przedsiębiorstwa państwowego odpowiada zarząd składający się z fachowców powoływanych i odwoływanych przez ministerstwo przemysłu, jednakże bez możliwości ingerencji ministerstwa w decyzje zarządu. Członkowie zarządu mogą jednak sądownie odpowia-dać za szkody wynikające z ich zaniedbań lub popełnionych błędów. Przedsiębiorstwa państwowe są w pełni skomercjalizowane.

Cykl koniunkturalny jest wynikiem współzależności wielu różnorodnych czynników i sił. Stwarza to możliwości różnorodnych wyjaśnień. Zjawisko cykliczności próbowano w historii myśli ekonomicznej tłumaczyć zmiennymi falami napływu wynalazków i innowacji technicznych w produkcji, które w pewnym okresie ożywiają aktywność gospodarczą, w innym zaś, gdy wyczerpuje się strumień wynalazków, następuje depresja gospodarcza.

Dotychczas studiowaliśmy teoretyczne podstawy funkcjonowania rozwiniętej gospo-darki rynkowej. Studiujący ekonomię pragną zastosować zdobytą wiedzę do realiów polskiej gospodarki w celu lepszego zrozumienia mechanizmów jej funkcjonowania. Należy zdawać sobie sprawę z faktu, że mechanizm rynkowy w Polsce znajduje się do-piero w procesie tworzenia i nie działa on jeszcze z taką sprawnością i skutecznością, jak w rozwiniętych krajach kapitalistycznych.

O wzrastającej roli budżetów w rozwiniętych gospodarkach rynkowych na przestrzeni ostatnich sześćdziesięciu lat świadczą poniższe dane:

Wydatki publiczne obejmują nie tylko wydatki rządowe, ale także wydatki stanowe oraz wydatki władz lokalnych. Pod sam koniec lat dwudziestych udział tych wydatków w PNB, z wyjątkiem Niemiec, był stosunkowo niewielki. Wzrósł on znacznie w latach sześćdziesiątych i osiągnął bardzo wysoki poziom, zwłaszcza w Szwecji, w połowie lat osiemdziesiątych. Szwecja jest krajem o najbardziej rozwiniętej osłonie socjalnej państwa, która pochłania olbrzymią część wydatków publicznych.

Pojęcia „pieniądz” nie daje się precyzyjnie zdefiniować, gdyż pieniądz występuje w różnych formach i ma różny stopień płynności. Przez pojęcie „płynność” rozumiemy szybkość dostępu i możliwość użycia pieniądza w każdej chwili przez gospodar-stwo domowe. Pojęcie „płynność” może odnosić się także do banków lub przedsię-biorstw. W przypadku banków utrzymanie płynności oznacza zdolność do wypłaca-nia wkładów (depozytów) na każde żądanie klienta. W przypadku przedsiębiorstw zachowanie płynności oznacza ich zdolność do bieżącego regulowania wszelkich należności. Utrata płynności pieniężnej (gotówkowej) jakiegokolwiek podmiotu go-spodarczego oznacza trudną sytuację finansową, utratę zaufania co do jego wypłacal-ności, a w przypadku dłuższego ograniczania płynności gotówkowej, także możliwość upadłości firmy.