Category Rynek Finansowy

Budżet jest zestawieniem dochodów i wydatków państwa na różne cele publicz-ne. Ilustruje on, jakie dobra i usługi rząd chce kupić w danym roku, jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić.

Głównym źródłem wpływów, czyli dochodu fiskalnego, są podatki bezpośrednie od zysków przedsiębiorstw, podatki bezpośrednie od indywidualnych dochodów obywateli oraz podatki pośrednie płacone w cenie nabywanych towarów, oznaczone łącznie symbolem T.

Głównym źródłem wpływów budżetowych są podadd bezpośrednie płacone od dochodów przedsiębiorstw i dochodów indywidualnych ludności oraz podatki pośrednie płacone za pośrednictwem cen przy nabywaniu dóbr i usług.

Podatek od dochodów przedsiębiorstw ma charakter liniowy, tzn. stopa podatku dochodowego płaconego od zysku brutto jest jednakowa dla wszystkich producentów niezależnie od wysokości osiąganego dochodu. Progresywne opodatkowanie zysku zniechęcałoby do zwiększania produkcji i obniżania kosztów wytwarzania, gdyż przy wyższym poziomie zysku obowiązywałaby odpowiednio wyższa stopa podatku dochodowego.

Napływ obcego kapitału do krajów rozwijających się może dokonywać się bądź w po-staci inwestycji bezpośrednich, bądź w formie udziału w kapitale akcyjnym lub spółek typu joint ventures, bądź też w formie kredytów na inwestycje eksportowe. Dominu-jącą rolę odgrywają w tej dziedzinie wielkie korporacje transnarodowe. Ich inwestycje decydują o skali i tempie przebiegu przeobrażeń struktury produkcji oraz struktury han-dlu zagranicznego. Przedsięwzięcia typu joint ventures mają z reguły mniejszą skalę, ale mają tę bezpośrednią zaletę, że łatwiej nawiązują one współpracę gospodarczą z przedsiębiorstwami rodzimymi.

W tej sytuacji pojawiły się kraje Trzeciego Świata jako nowi kredytobiorcy. Kredytów udzielano chętnie i praktycznie bez ograniczeń. Rosło więc zadłużenie takich krajów, jak: Brazylia, Argentyna, Meksyk, Tajwan, Turcja, Zair, Filipiny. Z kredytów tych korzystały także ówczesne kraje komunistyczne, w tym zwłaszcza Polska, która do koń-ca lat siedemdziesiątych zadłużyła się na sumę około 18 mld doi. Kredyty nie były mądrze udzielane, ale też nie były mądrze brane. Znaczną ich część przeznaczano na pokrycie wzrostu kosztów importu ropy naftowej, a także na zwiększenie konsumpcji. Bankierzy dysponujący dużymi rezerwami środków kredytowych pożyczali pieniądze również nieefektywnym przedsiębiorstwom. W rezultacie światowe oszczędności były źle inwestowane w Turcji, w Polsce, w Zairze, a także w krajach Ameiyki Łacińskiej.

Z ogólnego kształtu krzywej Phillipsa wynika, że przesunięcie z punktu A do B może spowodować pewien spadek bezrobocia, ale tylko za cenę silniejszego wzrostu inflacji. Natomiast przesunięcie z punktu A do punktu C oznaczałoby całkowitą reduk-cję stopy inflacji do zera, ale tylko kosztem znacznego wzrostu stopy bezrobocia. Krzy-wa ta wskazuje więc na zjawisko wzajemnej konkurencyjności między stopą bezrobocia a stopą inflacji, które w literaturze światowej nazwano zjawiskiem wymienności (tracie off).

Dotychczasowa analiza wykazuje, że bank centralny w każdej gospodarce rynkowej spełnia niezmiernie istotne funkcje – dba o utrzymanie płynności banków komercyjnych,

decyduje o zaufaniu do pieniądza w kraju, o jego sile nabywczej i możliwościach wpływania na przebieg koniunktury gospodarczej.

Rodzaje uruchamianych środków i kierunków oddziaływania na pieniężne i realne procesy w gospodarce narodowej można – w celu większej przejrzystości – zestawić, jak następuje:

Przez bardzo długi okres rozwoju gospodarki rynkowej stosunki między kapitałem a pracą były bardzo nierówne. Pracodawcy mieli zdecydowaną przewagę ekonomiczną nad pracownikami i mogli dyktować warunki pracy, czas pracy oraz wysokość wyna-grodzenia. W obronie własnych interesów stopniowo coraz większa część pracowników zaczęła organizować się, już pod koniec XIX w., w stowarzyszenie zwane związkami zawodowymi.

Przeciętna stopa inflacji w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej nie przekraczała w latach osiemdziesiątych wartości jednocyfrowej. W rozwijających się krajach azjatyckich stopa inflacji była przeciętnie prawie dwukrotnie wyższa niż w krajach wysoko uprzemysłowionych. Jej wysokość świadczy jednak o tym, że kraje, które dokonały poważnego postępu gospodarczego, są w stanie kontrolować politykę pieniężną i fiskalną w stopniu ograniczającym wysoki wzrost cen.

Stabilizacja rynku wymaga równoczesnego uruchomienia restrykcyjnej polityki pie-niężnej banków oraz restrykcyjnej polityki fiskalnej państwa.

Bank centralny musi prowadzić rygorystyczną politykę emisyjną dostosowaną do wzrostu podaży dóbr i usług w cenach rynkowych z uwzględnieniem szybkości obiegu pieniądza. Niezbędne jest przede wszystkim wprowadzenie ustawowego zakazu do-datkowej emisji pieniądza w celu pokrywania deficytu budżetu centralnego. Wobec braku rozwiniętego rynku kapitałowego i słabego rozwoju banków komercyjnych, głów-nym regulatorem dopływu pieniądza do gospodarki powinny być obowiązkowe rezerwy finansowe dla wszystkich instytucji finansowych w kraju. Bank centralny za pomocą stopy dyskontowej od kredytu refinansowego wywiera wpływ na wysokość stopy opro-centowania kredytów udzielanych przedsiębiorstwom przez banki komercyjne. Banki komercyjne z kolei udzielają kredytu w zależności od zdolności kredytowej przedsię-biorstw, tzn. ich bieżącej sytuacji finansowej i ich możliwości terminowego zwrotu kredytu wraz z należnymi odsetkami.

Bank jest instytucją pośredniczącą w kontaktach między kredytodawcami i kredyto-biorcami i nastawioną na zysk. Banki komercyjne zarabiają pieniądze dzięki udziela-niu pożyczek według wyższej stopy procentowej niż stopa płacona za uzyskiwanie i utrzymywanie depozytów.

Sytuacja finansowa banku znajduje swoje odbicie w jego bilansie. Bilans to zestawienie aktywów i pasywów.

Podatki netto mnożymy także przez krańcową skłonność do konsumpcji c, gdyż wydatki na konsumpcję zmniejszane są nie przez całą sumę podatków netto, lecz przez tę ich część, która wynika z krańcowej skłonności do konsumpcji.

W celu lepszego wyjaśnienia wpływu podatków netto na konsumpcję i tym samym na globalny popyt posłużmy się kilkoma uproszczonymi przykładami liczbowymi .

Ekonomista angielski Roy Harrod wykorzystał keynesowską interpretację współzależ-ności między inwestycjami a oszczędnościami i przekształcił ją w proste równanie tempa wzrostu dochodu narodowego. W tym celu obie strony równości 1= Os podzielił przez dochód narodowy Y i do tej nowej równości wprowadzi! niezwykle ważną relację między wydatkami inwestycyjnymi I a przyrostem dochodu narodowego A Y. Relacja ta została nazwana przyrostową kapitałochłonnością produkcji i uznana jako najważniejszy wkład R. Harroda do teorii ekonomii.

Ekonomia neoklasyczna reprezentuje pogląd, że budżet państwa, podobnie jak budżet gospodarstwa domowego, powinien być zrównoważony. W zdrowej gospo-darce nie należy wydawać więcej niż wynoszą dochody danego podmiotu gospodar-czego. W Polsce sformułowano na początku XX w. wierszowaną zasadę: „pamiętaj rozchodzie być z przychodem w zgodzie”. Oznacza to, że jeśli państwo chce zwięk-szyć swoje wydatki, musi najpierw w tym celu podnieść odpowiednio podatki nakła-dane na przedsiębiorców i obywateli.