W okresie międzywojennym polityka osłony socjalnej praktycznie nie występowała bądź miała charakter doraźnej charytatywnej pomocy dla bezrobotnych i bezdomnych. Po II wojnie światowej nastąpił znaczny wzrost wydatków na osłonę socjalną. Na tym tle zaczął narastać konflikt między ludnością zawodowo czynną a ludnością zawodowo bierną lub też między pracownikami wysoko zarabiającymi a pracownikami nisko za-rabiającymi lub żyjącymi z zasiłków i zapomóg. Biedniejsi są zainteresowani dalszym zwiększaniem transferów dochodów w celu poprawienia ich trudnej sytuacji materialnej, zaś bogatsi uważają, że program socjalnej pomocy rozwija się ich kosztem.

Gospodarka tynkowa nie może efektywnie funkcjonować w warunkach dominacji pań-stwowej formy własności. Przedsiębiorstwa państwowe nie wykazują tale dużego zain-teresowania obniżaniem kosztów produkcji i uzyskaniem przewagi nad konkurencją, jak przedsiębiorstwa prywatne. Rząd spełniając funkcje właściciela środków produkcji w dużym stopniu kieruje się przesłankami politycznymi w podejmowaniu decyzji in-westycyjnych, chroni firmy przed bankructwem, angażuje się w negocjacje płacowe ze związkami zawodowymi, zabiegając bardziej o popularność niż perspektywy rozwojowe swoich przedsiębiorstw. Dominacja własności państwowej zapewnia zbyt duży zakres wpływów państwa na gospodarkę i społeczeństwo, co prowadzi do zdominowania życia publicznego przez biurokrację działającą z reguły asekurancko i ociężale, opierając się na przesłankach uznaniowych, a nie zapewnianych przez rynek kryteriach efektywnościowych. Z tych zasadniczych względów budowa gospodarki rynkowej wy-maga szerokiego zakresu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, a nieograniczania się jedynie do zmian w sferze regulacyjnej.

Przy badaniu mechanizmu wahań cyklicznych w wydatkach inwestycyjnych Ka-lecki abstrahuje od zjawiska trendu wzrostu. Przyjmuje on założenie, że ogólna suma wydatków inwestycyjnych w okresie całego cyklu pokrywa się z ogólną sumą zużycia istniejącego zasobu kapitału. W rezultacie zasób kapitału nie wykazuje w dłuższym okresie tendencji rosnącej. Nie oznacza to jednak, że równość ta jest spełniona w po-szczególnych fazach cyklu koniunkturalnego. Jednakowe jest jedynie zużycie kapitału U we wszystkich fazach cyklu, ale zmienna jest w stosunku do tego zużycia wielkość inwestycji brutto Ib. Stąd właśnie biorą się wahania w faktycznym zasobie kapitału w poszczególnych latach.

Wejście do Wspólnoty wymaga ujednolicenia nie tylko wielu przepisów prawnych, ale także norm technicznych odpowiadających standardom światowym. Wszystkie istotne kwestie związane ze strategią rozwojową muszą być konsultowane i akceptowane przez jej kierownictwo. Do tych wymagań kraj musi przygotowywać się stopniowo i przede wszystkim unowocześniać proeksportową strukturę gospodarki, aby sprostać wysokim wymaganiom konkurencji znacznie bardziej rozwiniętych krajów Wspólnoty. To wymaga ogromnych nakładów kapitałowych. Gdyby Polska chciała w krótkim okresie wstąpić do Wspólnoty, duża liczba przedsiębiorstw niezdolnych do wytwarzania konkurencyjnej produkcji musiałaby zbankrutować, podobnie jak to się stało w byłej NRD, która przez włączenie do RFN od razu stała się pełnoprawnym jej członkiem.

Po II wojnie światowej, w okresie odbudowy gospodarczej i politycznej Niemiec Za-chodnich pojawiła się nośna koncepcja „społecznej gospodarki rynkowej” (Soziale Marktwirtschaft). Nazwę tę wprowadzi! A. Miillcr-Armack-, uogólniając zmiany pra- wnoinstytucjonalne oraz nową politykę społeczno-gospodarczą, jaką prowadził od 1948 r. L. Erhard w Niemczech Zachodnich.

Najbardziej charakterystyczną cechą krajów słabo rozwiniętych jest mała ilość dóbr ka-pitałowych nie pozwalająca na pełne zatrudnienie siły roboczej i wykorzystanie posia-danych zasobów naturalnych. Metody gospodarowania są prymitywne, a narzędzia pra-cy i wyposażenie – skąpe. Import nowoczesnego sprzętu napotyka ograniczenia spowo-dowane brakiem środków dewizowych, a także niedostatecznym popytem.

Przebieg procesu narastania i tłumienia inflacji w procesie przekształceń ustrojowych można przedstawić w postaci następującego wykresu :

W schemacie tym wyróżnia się 4 rodzaje inflacji różniące się tempem przeciętnego wzrostu cen w ciągu miesiąca. Trudno jest uzasadnić naukowo, gdzie kończy się jeden rodzaj inflacji i zaczyna się drugi. Dla orientacji i wygody analizy przyjmuję następującą ilościową charakterystykę:

Banki komercyjne są zainteresowane w przyjmowaniu depozytów tylko dlatego, że wykorzystują je na cele kredytowe i zarabiają na różnicy stopy procentowej płaconej od depozytów i pobieranej od kredytów. Przy udzielaniu kredytów banki komercyjne mają możliwość kreacji dodatkowego pieniądza w obiegu. Z tego względu, iż banków tych jest bardzo dużo i między nimi występuje rozwinięty obieg pieniężny, ich zdolność do kreacji dodatkowego pieniądza jest znacząca. W celu poddania tego procesu kontroli i panowania nad ogólną polityką pieniężną, bank centralny wprowadził ustawowy obowiązek tworzenia rezerw obowiązkowych od różnego rodzaju depozytów .

Budowa gospodarki rynkowej w Polsce jest warunkiem gospodarczego i technolo-gicznego zbliżenia się do krajów Europy Zachodniej i stopniowego nadrabiania znacz-nego opóźnienia cywilizacyjnego spowodowanego długotrwałą izolacją w ramach sy-stemu komunistycznego. Gospodarka rynkowa jest pojęciem zbyt ogólnym, aby można ją traktować jako drogowskaz dla dokonywanych przekształceń systemowych w Polsce. Istnieją różne typy gospodarek rynkowych nie tylko w świecie, ale także w Europie. Charakteryzują się one różnymi strukturami własności, rozwiązaniami in-stytucjonalnymi i niejednakowym zakresem ingerencji państwa w funkcjonowanie gospodarki rynkowej oraz w realizację polityki osłony socjalnej uboższej części spo-łeczeństwa.

Zanim rząd zdecyduje się na dewaluację waluty w celu poprawy bilansu płatniczego kraju, może on wykorzystać szereg innych narzędzi obrony tego bilansu. Obejmują one cła, limity importowe i promocje eksportowe.

Cto nakładane na towary importowane hamuje dopływ konkurencyjnego importu i może chronić rodzimych producentów przed nadmiernym ograniczaniem produkcji. Wzrost ceł podnosi ceny towarów importowanych w stosunku do cen towarów krajo-wych i wpływa w ten sposób na zmiany struktury popytu konsumpcyjnego. Na przykład producenci rolni byliby zainteresowani w stosowaniu cel zaporowych na import artykułów żywnościowych. Cła zaporowe musiałyby osiągnąć taki poziom, przy którym import żywności z zagranicy stałby się w przeważającym stopniu nieopłacalny. Oznaczałoby to możliwość ustalenia na znacznie wyższym poziomie cen artykułów żywnościowych produkowanych w kraju. Byłoby to jednak niezgodne z interesami klientów, którzy chcą mieć dobre, estetycznie opakowane i względnie tanie towary. Konsument nie interesuje się sytuacją w rolnictwie krajowym i perspektywami ban-kructwa dużej liczby gospodarstw rolnych.

Przeciwnicy tłumienia inflacji za pomocą pogłębiania recesji gospodarczej powiadają, że najłatwiejszą drogą wyjścia z recesji jest liberalizowanie polityki dochodowej. Recesja wynika z nisko ustawionej bariery efektywnego popytu i dużych trudności zbytu wy-tworzonych towarów. W gospodarce istnieją duże rezerwy produkcyjne. Potencjał prze-mysłowy jest wykorzystywany w granicach 60%. W tych warunkach uzasadnione jest całkowite zlikwidowanie indeksowania wzrostu płac i utrzymywanie podatku od ponad-normatywnych wynagrodzeń. Płace powinny być ustalane podobnie jak w rozwiniętej gospodarce rynkowej na zasadzie negocjacji związków zawodowych z pracodawcami. Stworzy to możliwości wyższego wzrostu płac i innych dochodów pieniężnych ludności, co zwiększy efektywny popyt i przyczyni się do ożywienia produkcji. W ten sposób liberalizacja polityki dochodowej, przy zachowaniu rozsądnie restrykcyjnej polityki pieniężnej i fiskalnej, spowoduje szybkie wyjście z recesji gospodarczej.

Nadwyżce bilansu obrotów bieżących musi zawsze towarzyszyć deficyt obrotów kapitałowych bądź wzrost poziomu rezerw dewizowych. W przypadku deficytu bilansu obrotów bieżących występuje nadwyżka obrotów kapitałowych bądź spadek poziomu rezerw dewizowych w danym kraju. Wyrównywanie sald obrotów bieżących i obrotów kapitałowych dokonuje się w rozwiniętych systemach pieniężno-walutowych za pośrednictwem operacji wyrównawczych.

W 1971 r. pod wpływem rosnącego deficytu bilansu handlowego i niechęci przyjmo-wania dolarów Stany Zjednoczone zdewaluowały dolara w stosunku do innych walut wymienialnych. Wobec tego stały dotychczas kurs walut stał się bardzo niestabilny. W 1973 r., w okresie gwałtownego wzrostu cen ropy naftowej, praktycznie przestało obowiązywać porozumienie z Bretton Woods w sprawie utrzymywania stałości kursu dolara i wszedł w życie system kursu płynnego.