Category Rynek Finansowy

Bezrobocie frykcyjne obejmuje tę grupę osób, która ze względu na stan zdrowia fizycznego i psychicznego nie może znaleźć odpowiedniej dla siebie pracy. Do tej ka-tegorii zalicza się także tych pracowników, którzy przejściowo nie mogą znaleźć pracy ze względu na zmianę zawodu.

Bezrobocie strukturalne wynika z rozbieżności struktury popytu na pracę i struk-tury jej podaży z punktu widzenia wymaganych kwalifikacji pracy. Dotyczy ono także strukturalnych zmian gospodarki narodowej, w wyniku których upadają pewne dzie-dziny produkcji i zwalniani z nich pracownicy ze względu na wiek lub szczególny cha-rakter kwalifikacji nie mogą znaleźć pracy. Bezrobocie strukturalne może wynikać rów-nież z ogólnego niedorozwoju gospodarczego i niemożności stworzenia niezbędnej liczby stanowisk pracy dla wszystkich zdolnych i chętnych do pracy. Ten rodzaj bezrobocia występuje w skali masowej w krajach słabo rozwiniętych pod względem gospodarczym.

Wpływ znanych już wcześniej składników popytu globalnego na poziom dochodu na-rodowego w granicach istniejących zdolności produkcyjnych można zilustrować nastę-pującym wykresem w układzie dwuwymiarowym:

Linia wyprowadzona z początku układu osi współrzędnych pod kątem 45° jest linią równowagi. Na niej znajdują się wszystkie punkty, dla których popyt globalny równa się dochodowi narodowemu brutto, czyli Pg=Y.

Historyczny rozwój gospodarki rynkowej wskazuje, że wzrost dochodu narodowego, a w szczególności wzrost produkcji przemysłowej począwszy od 1825 r. ulega powta-rzającym się – mniej lub bardziej regularnie – wahaniom. Czasami były to wahania łagodne, a czasami bardzo głębokie, a nawet wręcz katastroficzne, jak w latach 1929- -1933. Ekonomiści zajmujący się tym zagadnieniem wyróżniali w tych wahaniach cztery podstawowe fazy: kryzys (lub recesja w zależności od skali spadku produkcji), depresja (lub dno kryzysu), ożywienie gospodarcze oraz wysoka koniunktura, zwana czasami rozkwitem gospodarczym. Tego rodzaju wahania dokonują się z reguły wokół ro-snącego trendu wzrostu w długim okresie historycznym.

Ekonomia neoklasyczna, jak również ekonomia keynesowska zdominowane były przez długi okres analizami typu statycznego, które opierały się na założeniu, że zdolności produkcyjne gospodarki się nie zwiększają. Neoklasycy koncentrowali się na dowodze-niu, że samoregulujące mechanizmy rynkowe zapewniają wytwarzanie dochodu naro-dowego w warunkach pełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych oraz pełnego zatrudnienia siły roboczej. Keynesiści, odwołujący się do realiów gospodarki rynkowej, wskazywali, że ani zdolności produkcyjne nie są w pełni wykorzystywane, ani zasoby siły roboczej nie znajdują pełnego zatrudnienia. Stąd ich argumentacja koncentrowała się na uzasadnianiu konieczności prowadzenia aktywnej polityki in-terwencyjnej państwa, której głównym celem jest zwiększanie dochodu narodowego przy istniejących zdolnościach produkcyjnych gospodarki narodowej i tym samym zwiększanie zatrudnienia oraz ograniczanie rozmiarów bezrobocia.

Polityka fiskalna obejmuje decyzje podejmowane przez rząd dotyczące zasad i wysokości opodatkowania oraz kierunków i proporcji wydatkowania zebranych dochodów. W tych dziedzinach polityka może być mniej lub bardziej liberalna albo mniej lub bardziej restrykcyjna. Liberalna polityka fiskalna charakteryzuje się obniżaniem podatków i zwiększaniem wydatków na konsumpcję i inwestycje bądź też finansowaniem deficytu budżetu państwa za pomocą długu publicznego, powstającego przy sprzedaży obligacji skarbowych na rynku kapitałowym. Istnienie deficytu budżetowego oznacza, że wydatki rządowe na cele konsumpcyjne i inwestycyjne są większe niż wpływy do budżetu z tytułu podatków. Mogą one być większe dzięki temu, że państwo sprzedaje różnym instytucjom i obywatelom obligacje skarbowe i angażuje czasowo wolne środki pieniężne w zwiększenie popytu globalnego.

Dotychczasowa analiza wskazuje, że nie ma jednoznacznej i powszechnie akceptowa-nej odpowiedzi na pytanie, jak zwalczać inflację. Zależy to w dużym stopniu od dia-gnozy przyczyn inflacji, a także od warunków określonego kraju, w jakich występują procesy inflacyjne.

Jeśli przyjmiemy hipotezę monetarystów, że inflacja jest zjawiskiem czysto pie-niężnym, co oznacza, że wzrost cen spowodowany jest przede wszystkim nieodpowied-nimi zmianami nominalnej podaży pieniądza, wówczas walka z inflacją sprowadza się do umiejętnej regulacji podaży pieniądza w wyrażeniu realnym. Można to wyrazić rów- namem. M_=Y_

Zjawisko cyklu koniunkturalnego było analizowane przy założeniu braku ingerencji państwa. Tymczasem rozwinięta już w czasie II wojny światowej i bardziej udoskona-lona po jej zakończeniu ingerencja państwa stała się jednym z najważniejszych czynni-ków kształtujących przebieg koniunktury gospodarczej w krajach zachodnich.

W okresie międzywojennym polityka osłony socjalnej praktycznie nie występowała bądź miała charakter doraźnej charytatywnej pomocy dla bezrobotnych i bezdomnych. Po II wojnie światowej nastąpił znaczny wzrost wydatków na osłonę socjalną. Na tym tle zaczął narastać konflikt między ludnością zawodowo czynną a ludnością zawodowo bierną lub też między pracownikami wysoko zarabiającymi a pracownikami nisko za-rabiającymi lub żyjącymi z zasiłków i zapomóg. Biedniejsi są zainteresowani dalszym zwiększaniem transferów dochodów w celu poprawienia ich trudnej sytuacji materialnej, zaś bogatsi uważają, że program socjalnej pomocy rozwija się ich kosztem.

Gospodarka tynkowa nie może efektywnie funkcjonować w warunkach dominacji pań-stwowej formy własności. Przedsiębiorstwa państwowe nie wykazują tale dużego zain-teresowania obniżaniem kosztów produkcji i uzyskaniem przewagi nad konkurencją, jak przedsiębiorstwa prywatne. Rząd spełniając funkcje właściciela środków produkcji w dużym stopniu kieruje się przesłankami politycznymi w podejmowaniu decyzji in-westycyjnych, chroni firmy przed bankructwem, angażuje się w negocjacje płacowe ze związkami zawodowymi, zabiegając bardziej o popularność niż perspektywy rozwojowe swoich przedsiębiorstw. Dominacja własności państwowej zapewnia zbyt duży zakres wpływów państwa na gospodarkę i społeczeństwo, co prowadzi do zdominowania życia publicznego przez biurokrację działającą z reguły asekurancko i ociężale, opierając się na przesłankach uznaniowych, a nie zapewnianych przez rynek kryteriach efektywnościowych. Z tych zasadniczych względów budowa gospodarki rynkowej wy-maga szerokiego zakresu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, a nieograniczania się jedynie do zmian w sferze regulacyjnej.

Przy badaniu mechanizmu wahań cyklicznych w wydatkach inwestycyjnych Ka-lecki abstrahuje od zjawiska trendu wzrostu. Przyjmuje on założenie, że ogólna suma wydatków inwestycyjnych w okresie całego cyklu pokrywa się z ogólną sumą zużycia istniejącego zasobu kapitału. W rezultacie zasób kapitału nie wykazuje w dłuższym okresie tendencji rosnącej. Nie oznacza to jednak, że równość ta jest spełniona w po-szczególnych fazach cyklu koniunkturalnego. Jednakowe jest jedynie zużycie kapitału U we wszystkich fazach cyklu, ale zmienna jest w stosunku do tego zużycia wielkość inwestycji brutto Ib. Stąd właśnie biorą się wahania w faktycznym zasobie kapitału w poszczególnych latach.

Wejście do Wspólnoty wymaga ujednolicenia nie tylko wielu przepisów prawnych, ale także norm technicznych odpowiadających standardom światowym. Wszystkie istotne kwestie związane ze strategią rozwojową muszą być konsultowane i akceptowane przez jej kierownictwo. Do tych wymagań kraj musi przygotowywać się stopniowo i przede wszystkim unowocześniać proeksportową strukturę gospodarki, aby sprostać wysokim wymaganiom konkurencji znacznie bardziej rozwiniętych krajów Wspólnoty. To wymaga ogromnych nakładów kapitałowych. Gdyby Polska chciała w krótkim okresie wstąpić do Wspólnoty, duża liczba przedsiębiorstw niezdolnych do wytwarzania konkurencyjnej produkcji musiałaby zbankrutować, podobnie jak to się stało w byłej NRD, która przez włączenie do RFN od razu stała się pełnoprawnym jej członkiem.

Po II wojnie światowej, w okresie odbudowy gospodarczej i politycznej Niemiec Za-chodnich pojawiła się nośna koncepcja „społecznej gospodarki rynkowej” (Soziale Marktwirtschaft). Nazwę tę wprowadzi! A. Miillcr-Armack-, uogólniając zmiany pra- wnoinstytucjonalne oraz nową politykę społeczno-gospodarczą, jaką prowadził od 1948 r. L. Erhard w Niemczech Zachodnich.

Najbardziej charakterystyczną cechą krajów słabo rozwiniętych jest mała ilość dóbr ka-pitałowych nie pozwalająca na pełne zatrudnienie siły roboczej i wykorzystanie posia-danych zasobów naturalnych. Metody gospodarowania są prymitywne, a narzędzia pra-cy i wyposażenie – skąpe. Import nowoczesnego sprzętu napotyka ograniczenia spowo-dowane brakiem środków dewizowych, a także niedostatecznym popytem.